هارمونی طراحی نما با بافت شهری

در سال‌های اخیر، به دلیل بااهمیت‌تر شدن ارزش زندگی شهری و فضاهای عمومی، نما هم‌ اهمیت بیشتری پیدا کرده است. نمای یک سازه، فضای داخل را از خارج جدا می‌کند و به بیننده اجازه می‌دهد ذوق و فرهنگ طراح و معمار را بشناسد. البته نمای ساختمان جنبه خصوصی ندارد و باید متناسب با بافت شهر و منطقه طراحی شود. به عبارت دیگر، هارمونی طراحی نما با بافت شهری باید کاملا برای بیننده ملموس باشد. 

به طورکلی، نمای ساختمان از یک طرف شخصیت ساکنین و از یک طرف دیگر به جنبه اجتماعی شهر اشاره دارد. بنابراین نمای یک ساختمان بر شکل دهی نمای شهری که در آن قرار دارد، تاثیر می‌گذارد. 

نما، یک سطح تخت و صاف نیست. درواقع نما یک سطح انتقالی است که فضای داخلی را به فضای خارجی از طریق برجستگی‌هایی مانند تراس به هم متصل می‌کند. درصورتی که نمای یک ساختمان بدون درنظر گرفتن نماهای سایر ساختمان‌ها طراحی شود، یکنواختی و هارمونی طراحی نما با بافت شهری از بین می‌رود.

نمای ساختمان تاثیر مستقیم بر نمای شهر دارد و این تاثیر در میدان‌ها و خیابان‌های شهر دیده می‌شود. به طور کلی، به هنگام طراحی یک سازه و نمای آن، باید آن را مرتبط با محیط اطراف در نظر گرفت تا آن یکنواختی و هارمونی از بین نرود.  

از مجموعه نماهایی که به فضای عمومی مشرف هستند، نما و بافت شهری شکل می‌گیرد. درصورتی که برای طراحی نماها از یک زبان مشترک استفاده شود، نمای همگن به وجود می‌آید. اما اگر برای بیان نیازها و مقاصد از زبان‌های مختلفی استفاده شود، نمای شهر حالت ناهمگن به خود می‌گیرد. 

برای اینکه زبان مشترکی بین نماها خلق شود، باید طراح نما فرهنگ آن منطقه را در نظر بگیرد و طرح را مطابق با آن شکل بدهد‌. سبک ساختمان‌ها در یک منطقه باید مشابه باشد و نما مرتبط با همان سبک‌ها خلق شود‌. مثلا در یک منطقه که همه ساختمان‌ها مدرن هستند، نمی‌توان نمایی به سبک کلاسیک یا سنتی طراحی کرد. همچنین برای ایجاد هارمونی طراحی نما با بافت شهری لازم است از مصالحی که در آن منطقه یا شهر بیشتر استفاده شده‌اند، بهره گرفته شود. 

هر یک از نماها در شهر علاوه بر نشان دادن وضعیت اقتصادی و اجتماعی سازنده، باید بتوانند هارمونی بافت شهری را حفظ و به بهترین شکل ممکن منعکس کنند. درصورتی که همه موارد برای طراحی نما متناسب با بافت شهری رعایت شوند، ساختمان‌ها نقاط اشتراک جالبی باهم پیدا خواهند کرد که به زیبایی شهر می‌افزایند.

برای طراحی نما باید موارد و مسائل متعددی در نظر گرفته شوند. در ادامه، به همه آن‌ها پرداخته شده است:

یکی از مهم‌ترین عناصر پراهمیت در طراحی نما، ورودی ساختمان است. محل ورودی و نحوه طراحی آن، به صورت مستقیم عملکرد و نقش ساختمان را نشان می‌دهد. درب ورودی سازه به کاربران اجازه می‌دهد از فضای عمومی بیرون به فضای داخلی گذر کنند یا بالعکس. 

در برخی مواقع دیده شده است که به دلایل اقتصادی، طراحی ورودی سازه به شکلی که متناسب با ساختمان باشد، انجام نمی‌گیرد. همین امر سبب می‌شود هارمونی طراحی نما با بافت شهری از بین برود. بنابراین تنها بسنده کردن به ضوابط ضروری کافی نیست و سرمایه‌گذاران و صاحبان ملک باید به طراحی درب ورودی به اندازه طراحی نمای ساختمان اهمیت بدهند. چرا که وجهه اصلی ساختمان با درب ورودی آن به بیننده و کاربر نشان داده می‌شود.

بنابراین برای ایجاد یک ورودی کاربردی و در عین حال متناسب با نوع کاربری و نمای ساختمان باید به موارد زیر توجه کرد:

• ورودی وسایل نقلیه به سمت حیاط پارکینگ نباید با ورودی ساختمان یکی باشد. در این صورت، افراد برای رفت و آمد به داخل و خارج تنها یک راه باریک خواهند داشت که تردد را سخت خواهد کرد. 

• ورودی ساختمان نباید بیش از حد پرتجمل باشد؛ به طوری که عملکرد و کاربری ساختمان دگرگون شود.

• اندازه درب ورودی باید متناسب با اندازه ساختمان باشد. بنابراین ایجاد یک ورودی خیلی کوچک برای ساختمان‌های خیلی بزرگ یا برعکس، زیاد جالب و زیبا نخواهد بود.

• درنهایت، طراح باید با توجه به نکات مختلفی اعم از نوع نما، نوع کاربری ساختمان، ورودی‌های سایر ساختمان‌های حاضر در منطقه، اندازه سازه و غیره بهترین ورودی را برای ایجاد یکنواختی و هارمونی طراحی نما با بافت شهری خلق کند. 

یکی دیگر از عناصر بسیار پراهمیت در طراحی نما، توجه به طراحی پنجره‌ها است. همانند درب وردری، پنجره‌ها روزنه‌ای برای ارتباط با دنیای خارج از ساختمان هستند. بنابراین پنجره‌های مشرف به فضاهای عمومی باید متناسب با بافت شهری و ساختمان‌های دیگر طراحی و انتخاب شوند. پنجره‌ها در اشکال و اندازه‌های مختلفی تولید می‌شوند. 

پنجره‌های بلند، پنجره‌های کشویی، پنجره‌های منحنی، پنجره‌های کرکره‌ای، پنجره‌های با اشکال هندسی مختلف و غیره از جمله انواع این روزنه‌های مهم ساختمان هستند. بهتر است برای ایجاد هارمونی و یکنواختی و تناسب با نمای شهر، رنگ و شکل پنجره در تناسب یا نزدیک به سایر پنجره‌های در دید بیننده طراحی شود. 

اگر در منطقه‌ای، غالب پنجره‌ها به رنگ سفید و شکل هندسی مربع یا مستطیل طراحی شده‌ باشند، طراحی پنجره‌هایی متفاوت با این سبک، چهره ناهماهنگی هم به ساختمان و هم به نمای شهر خواهد بخشید. 

طبقه همکف ساختمان به کف پیاده‌رو و زمین متصل است بنابراین در تماس مستقیم با بیننده و در معرض دید قرار دارد. این مورد هم اهمیت زیادی در ایجاد هارمونی طراحی نما با بافت شهری دارد. چرا که عابران آن را به عنوان اولین قسمت ساختمان می‌بینند. به همین علت، لازم است طبقه همکف به شکلی مستحکم و بادوام طراحی شود تا در چشم بیننده باثبات جلوه کند. 

نمای طبقه همکف ساختمان باید با توجه به عملکرد آن طراحی شود. مثلا نمای یک ساختمان تجاری با نمای یک ساختمان مسکونی باید متفاوت باشد. حتی در برخی مواقع، ساختمان‌های تجاری به صورت مداوم ‌در اختیار کسب‌وکارهای مختلف قرار می‌گیرند و هربار که یک کسب‌وکار جدید در آن ساختمان آغاز می‌شود، شکل نمای آن می‌تواند با توجه به آن تغییر کند.

اما باید توجه داشت که فرقی نمی‌کند ساختمان و طبقه همکف چه کاربردی دارد؛ مهم‌ترین مسئله این است که نمای آن با نمای شهری مطابقت و هماهنگی داشته باشد.

المان دیگری که به هنگام طراحی نمای بیرونی ساختمان باید به آن توجه کرد، تراس و بالکن است. وجود تراس کنار پنجره و همچنین بالکن، جذابیت خاصی به ساختمان می‌دهد. پس باید برای طراحی آن نهایت سلیقه و ذوق معماری به کار گرفته شود. تراس در معرض دید بیننده قرار دارد و پس از ورودی و طبقه همکف، اولین چیزی است که بیننده را جذب می‌کند. به همین علت، تراس تاثیر قابل توجهی روی نمای شهر می‌گذارد و باید متناسب با بافت شهری طراحی و اجرا شود. 

از نظر جنبه بصری، بام انتهای نما و حد و مرز ساختمان و آسمان است. بام، به عنوان پوسته‌ای که بر سر سازه قرار می‌گیرد، نباید بدون توجه رها شود. بلکه باید متناسب با سایر بخش‌های نما مثل پنجره، درب ورودی و تراس طراحی شود. از طرفی هم برای حفظ هارمونی طراحی نما با بافت شهری لازم است لبه بام یک ساختمان، به صورتی مشابه یا نزدیک به ساختمان‌های اطراف و مجاور ساخته شود. 

به طور کلی، نمای ساختمان ظاهر ساختمان را شکل می‌دهد و در برابر دید عموم قرار می‌گیرد. بنابراین بخشی از نمای شهر را شکل می‌دهد. نمای یک ساختمان در وهله اول باید متناسب با خود ساختمان و در وهله دوم باید به صورت هماهنگ با بافت شهری طراحی شود. 

مورد دیگری که برای طراحی نما متناسب با نمای شهری اهمیت دارد، بافت شهری است. منظور از بافت شهری همان سبکی است که ساختمان‌ها و بناها بر اساس آن ساخته و طراحی شده‌اند. مثلا در شهرهایی که بافت شهر متشکل از بناها و آسمان خراش‌های بلند است، ساختمان جدید هم باید متناسب با همان بافت طراحی شود. 

برخی شهرها هم سبک و بافت قدیمی خود را حفظ کرده‌اند. برای ایجاد یک بافت و نمای شهری منسجم، انتظار می‌رود صاحبین ملک، ساختمان‌های خود را متناسب با همان سبک شهر طراحی کنند‌. 

در نهایت، برای هارمونی طراحی نما با بافت شهری ابتدا باید بررسی کرد که در سطح شهر یا منطقه از چه رنگ‌هایی بهره گرفته شده است. معمولا رنگ‌های سفید، کرمی، توسی و به طور کلی رنگ‌های خنثی طرفداران بسیار زیادی دارند. اغلب خانه‌ها و ساختمان‌ها برای طراحی نما از همین رنگ‌ها استفاده می‌کنند. 

نمای ساختمان فضایی مشرف رو به بیرون است و بخشی از فضای عمومی شهر را شکل می‌دهد. بنابراین لازم است که طراح، نمای یک ساختمان را باتوجه به بافت و نمای شهر طراحی کند تا هارمونی طراحی نما با بافت شهری حفظ شود. از جمله المان‌های مهم هنگام طراحی نما مطابق با بافت شهر می‌توان به درب ورودی، پنجره، لبه بام، رنگ ساختمان و تراس اشاره کرد. معمار برای خلق یک نما متناسب با سلیقه مشتری و بافت شهر باید به مواردی همچون نوع ساختمان، کاربری، محله و بافت شهر توجه کند.

 

https://thedesigngesture.com/facade-design-of-a-building/

https://www.archdaily.com/1008144/future-perspectives-for-city-and-country-pioneering-projects-at-the-iconic-awards-2023