سبک‌ های طراحی نمای ساختمان

به طراحی بخش خارجی یک ساختمان به خصوص آن بخشی که به محیط پیرامون یا به خیابان متصل است، طراحی نمای ساختمان می‌گویند. این نوع طراحی، تمام جزئیات یک ساختمان همچون درب، پنجره، سقف، نورپردازی، کانال‌ها، پوستر و غیره را شامل می‌شود. 

طراحی نمای ساختمان مهم‌ترین عاملی است که به تاثیرپذیری ساختمان در محیط پیرامون آن می‌‌انجامد. به عبارت دیگر، نمای ساختمان باعث افزایش تاثیرات بصری ساختمان می‌شود. علاوه بر این، اگر طراح، طراحی نمای ساختمان را به درستی اجرا کند، ارزش ساختمان را از لحاظ ایمنی و اقتصادی هم بالا می‌برد. 

به طور کلی، طراحی نمای ساختمان با افزایش ارتباط بین ساختمان و محیط اطراف، می‌تواند به استفاده بهینه از انرژی، افزایش جذابیت و زیبایی ساختمان و بالا رفتن ارزش اقتصادی آن کمک کند.

قبل از بررسی انواع سبک ‌های طراحی نمای ساختمان بهتر است به اصول طراحی نما هم نگاهی بیندازیم. بهترین طراحی نما باید بتواند علاوه بر جذابیت و زیبایی، با نیازهای ساکنان هماهنگ و همچنین کاربردی باشد. بنابراین رعایت اصول طراحی نما برای رسیدن به چنین هدفی، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. اصول طراحی نما موارد زیر را شامل می‌شود:

• توجه به محیط پیرامون: به هنگام طراحی نما، طراح باید به محیط ساختمان و فضای پیرامون آن توجه ویژه داشته باشد. در صورتی که نما با محیط اطراف هماهنگ نباشد، جذابیت و زیبایی هم نخواهد داشت؛ هرچند که برای اجرای آن از لوکس‌ترین و گران‌ترین متریال‌ها استفاده شده باشد.

• تعادل بین المان‌ها: المان‌ها و عناصر به کار گرفته شده در نما باید کاملا به صورت متعادل استفاده شوند. بخش‌های مختلف نما باید به صورت صحیح نسبت به یکدیگر تراز داشته باشند.

• رنگ‌بندی مناسب: یکی دیگر از اصول طراحی نما، استفاده درست و متعادل از رنگ‌ها است. اگر رنگ‌ها به صورت هماهنگ و مناسب با نوع مصالح استفاده شوند، این امر به زیبایی و جذابیت نمای ساختمان منجر خواهد شد.

• به‌کارگیری عنصر تنوع: یک طراح خوب باید بتواند با تنوع بخشیدن به جنس و مصالح، نمای ساختمان را جذاب‌تر نشان دهد.

سبک‌ های طراحی نمای ساختمان تنوع بالایی دارند. از سبک‌های قدیمی و باستانی گرفته تا مدرن و پست مدرن، همگی قابل اجرا روی نمای ساختمان‌ها هستند. انتخاب سبک نما، اولین قدم برای طراحی یک سازه به‌شمار می‌رود. چرا که با انتخاب سبک طراحی نما، فرم ساختمان، متریال مورد استفاده و المان‌های قابل استفاده در ساختمان هم مشخص می‌شوند. به‌طور کلی، سبک‌های طراحی نمای ساختمان به موارد زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

• مدرن

• پست مدرن

• کلاسیک

• نئوکلاسیک

• مینیمال

• گوتیک

• اسلامی

• رومی

• اسکاندیناوی

• ویکتوریایی

• رنسانس

• باروک

• باهاوس 

در دهه‌های اخیر، تغییرات زیادی در سبک و سیاق معماری و طراحی نما ایجاد شده است. سبک طراحی نما مدرن محصول این تغییر و انقلاب محسوب می‌شود که با دگرگونی سبک‌های قدیمی شکل گرفته است. امروزه استفاده از طراحی نمای مدرن یا به صورت جامع‌تر، معماری مدرن، یکی از پرطرفدارترین سبک‌های طراحی نما به شمار می‌رود. 

سبک مدرن نقطه مقابل سبک‌های کلاسیک محسوب می‌شود. شاید به همین دلیل است که طراحی مدرن یکی از برترین سبک‌ های طراحی نمای ساختمان به حساب می‌آید که البته فاکتورهای مختلفی آن را از سبک‌های باستانی متمایز می‌کنند.

به طور کلی، طراحی نما به سبک مدرن زمانی آغاز شد که مردم از الگوهای نسبتا تکراری سبک‌های کلاسیک و متریال آسیب‌پذیر آن دل‌زده شده بودند. بنابراین مصالح جدید با هزینه کمتر و عمر طولانی‌تر وارد صنعت ساختمان‌سازی شدند. در این نوع طراحی معمولا از نقش‌های تجمل‌گرایانه و پر زرق‌وبرق استفاده نمی‌کنند؛ در عوض، برای ایجاد زیبایی در طراحی نما از متریال‌های جدید و نوین بهره می‌گیرند. در نهایت، جذابیت نما با به کارگیری خلاقیت، خود را به بهترین شکل ممکن نشان می‌دهد.

یکی دیگر از انواع سبک‌های نمای ساختمان، نمای پست مدرن یا فرامدرن نام دارد. بعد از اینکه سبک مدرن در بیشتر نماها جا افتاد، دو معمار اروپایی به نام‌های رابرت ونتوری و دنیس اسکات مرزهای نوآوری و خلاقیت در طراحی نما را جابه‌جا کردند. آنها به جای استفاده از شکل‌های منظم و ساده که در سبک مدرن بسیار معمول بود، از طرح‌ها و متریال‌های نامنظم و عجیب‌وغریب استفاده کردند. 

اشکال هندسی که در این  نوع از انواع سبک های طراحی نمای ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند، بیشتر حالت قوس‌دار و منحنی دارند‌. به طور کلی، می‌توان گفت در این سبک طراحی نما، دست معمار و طراح کاملا باز گذاشته شده است تا طرح‌های جذاب و نو خلق کند. این ویژگی باعث می‌شود نمای پست مدرن یکی از رایج‌ترین سبک‌های طراحی نما در بین معماران باشد. هر معماری که خلاقیت و نوآوری را در خود داشته باشد، می‌تواند طرح‌های پست مدرن زیبا خلق و نمایی منحصربه‌فرد ایجاد کند.

یکی دیگر از ویژگی‌هایی که سبک نمای پست مدرن را به یکی از طرح‌های برتر تبدیل کرده، باز بودن دست طراح در استفاده از رنگ‌های روشن در کنار رنگ‌های سرد و گرم، یا به تنهایی است. استفاده از این ویژگی باعث خلق یک تضاد زیبا و خیره‌کننده بین رنگ‌ها می‌شود. قطعا چیزی که خیره‌کننده‌ و منحصربه‌فرد باشد، توجه رهگذران و مشتریان را بیشتر به خود جلب خواهد کرد.

نمای کلاسیک یکی دیگر از انواع سبک ‌های طراحی نمای ساختمان به شمار می‌رود. از مهم‌ترین ویژگی‌های این سبک، استفاده از المان‌های تزییناتی است؛ به همین جهت از این سبک به عنوان یک سبک پرکار و شلوغ یاد می‌کنند.

نمای کلاسیک در اصل از معماری رم و یونان قدیم برگرفته شده است؛ برای همین، بزرگی و وقار را در بیننده القا می‌کند. از مهمترین تفاوت‌های طرح کلاسیک با مدرن این است که در نمای کلاسیک بیشتر از متریال‌های سنگی استفاده می‌کنند. از همین رو، طراحی و اجرای نمای ساختمان کلاسیک نسبت به نمای مدرن هزینه بیشتری برای سازندگان به همراه دارد‌‌. ولی معماران و سازندگان برای کاهش هزینه‌های مربوط به اجرای نمای کلاسیک، متریال‌های پیش‌ساخته و سیمانی را جایگزین متریال‌های سنگی کردند. 

از جمله المان‌های تزییناتی معمول در سبک طراحی نمای کلاسیک می‌توان به مواردی همچون سرستون‌های کارشده، مجسمه، گچ‌کاری مجلل، قرنیز و غیره اشاره کرد. 

وقتی دو سبک رایج کلاسیک و مدرن در کنار هم قرار می‌گیرند و تلفیق می‌شوند، یکی دیگر از انواع سبک های طراحی نمای ساختمان تحت عنوان نئوکلاسیک شکل  می‌گیرد. با نگاه کردن به این سبک طراحی نما، حس شکوه و آرامش به بیننده القا می‌شود. سادگی طرح‌‌های مدرن در تلفیق با طرح‌های پیچیده کلاسیک، یک طرح باشکوه و در عین حال ساده را خلق می‌کند. 

استفاده از نمای نئوکلاسیک به دلیل اینکه پیچیدگی کمتری نسبت به نمای کلاسیک دارد، نزد معماران رایج‌تر و معمول‌تر است. در این سبک طراحی، از متریال‌های سنگی و پیش‌ساخته در ترکیب با هم استفاده می‌شود که هزینه‌های طراحی را مقرون‌به‌صرفه‌تر می‌کند. 

یکی از زیباترین و در عین حال بی‌آلایش‌ترین سبک ‌های طراحی نمای ساختمان سبک مینیمال نام دارد. در این نوع سبک معمولا از چند متریال با هم استفاده نمی‌کنند و تنها یک یا دو متریال برای نمای ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این طراحی نما، بیشتر از رنگ‌های سفید و خنثی استفاده می‌کنند؛ از این رو کانسپت کلی نمای ساختمان بزرگتر به نظر می‌رسد. 

همانند نمای مدرن، فرم کلی سبک مینیمال به صورت مکعب‌های پر و خالی است. معمولا در این سبک از تزیینات زیادی استفاده نمی‌کنند و بازشوها عرض بیشتری پیدا می‌کنند. شعار این سبک less is more است؛ به این معنی که هرچه از تزیینات کمتر استفاده شود، می‌توان محیط‌های قابل استفاده و کاربردی بیشتری را در ساختمان ایجاد کرد‌‌.

نمای گوتیک و طراحی آن از قرون وسطی نشات گرفته است. در آن زمان، ساختمان‌های مذهبی همچون کلیساها را با این طرح نما می‌ساختند. این نوع طرح معمولا حس وحشت و تاریکی را به ببینده القا می‌کند. برای همین است که در بیشتر فیلم‌های ژانر وحشت از این سبک نما استفاده می‌کنند یا از لوکیشن‌های قرون وسطی بهره می‌گیرند.

 عمده متریال مورد استفاده در این سبک نما، سنگ است. از جمله المان‌های مورد استفاده در نمای گوتیک می‌توان المان‌های نوک تیز، مناره‌های مخروطی، بازشوهای طولی، مجسمه و غیره را نام برد.

امروزه وقتی حرف از طراحی نما به سبک اسلامی می‌شود، دیگر از المان‌های کهن و قدیمی که در مسجدها و اماکن باستانی دیده می‌شوند، خبری نیست. در واقع، طراحی نمای اسلامی امروزی که یکی از انواع سبک های طراحی نمای ساختمان محسوب می‌شود، ترکیبی از سبک اسلامی کهن و سبک مدرن است. 

مناره‌سازی یکی از مهم‌ترین المان‌هایی است که در بیشتر نماهای ساختمان‌های کهن اسلامی دیده می‌شود. مناره به بنای برج‌مانند آجری گفته می‌شود که دارای پله‌های پیچ‌درپیچ و پنجره‌های کوچک است. گنبدها یکی دیگر از عناصر مورد استفاده در نمای سبک اسلامی هستند. این المان شباهت بسیار زیادی به المان‌های معماری و طراحی نمای اروپایی در عصر رنسانس دارد. در نهایت، چیزی که طراحی نما به سبک اسلامی را منحصربه‌فرد می‌کند نقش‌ونگارهای خاص و اسلیمی است. این نقش‌ونگارها را می‌توان در بیشتر بناهای تاریخی ایران مشاهده کرد.

نمای رومی یکی دیگر از انواع سبک‌های نمای ساختمان است که پایه و اساس آن از فرم‌های معماری رومی قدیم گرفته می‌شود. این سبک نمای ساختمان در زمان امپراتوری روم رواج بیشتری داشت و در جاهای مختلفی از آفریقا، آسیا و اروپا به کار گرفته شد. پیچیدگی و جزئیات زیاد از مهم‌ترین ویژگی‌های سبک نمای رومی هستند. 

از جمله المان‌های سبک نمای رومی می‌توان به سرستون، مجسمه، کتیبه، صراحی، ساختارهای تزیینی و تراش‌های سنگی، قوس‌های گرد و تیره، کمربندی‌های مختلف، کاشی‌های کوچک برای تزیینات معماری، نوارهای افقی و عمودی برای جداسازی فضاها، استفاده از رنگ‌های متنوع، ستون‌های سنگی بلند و تزیین‌شده به سبک یونیک، دوریک و کورنتین اشاره کرد.

نمای رومی به دلیل زیبایی ظاهری و همچنین مقاومت بالا در برابر خوردگی و رطوبت، همچنان یکی از پرطرفدارترین سبک های طراحی نمای ساختمان در ساختمان‌های مدرن امروزی است.

یکی دیگر از مشخصات نمای رومی استفاده از متریال‌هایی همچون سنگ گرانیت، مرمر و تراورتن است. از آنجایی که استفاده از این نوع سنگ‌ها هزینه بسیار زیادی دارد، معمولا برای کاهش هزینه‌ها، به جای سنگ، از سیمان برای طراحی نما به سبک رومی بهره می‌گیرند. نورپردازی حرفه‌ای به‌خصوص در شب، یکی دیگر از فاکتورهای مهم در سبک نمای رومی است. 

یکی دیگر از انواع سبک های طراحی نمای ساختمان طراحی اسکاندیناوی نام دارد که بیشتر در شمال و نواحی سرد کره زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این سبک نما، دو سبک مینیمال و مدرن با هم ترکیب شده‌اند؛ بنابراین طرح اسکاندیناوی تلفیقی از سادگی و مدرنیته است. سیمان و چوب عمده متریالی هستند که در این سبک نمای ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همانند سبک‌های کلاسیک و رومی، سبک ویکتوریایی هم یکی دیگر از انواع سبک‌های پر زرق‌وبرق برای نمای ساختمان به حساب می‌آید. در این سبک نما هم از انواع تزیینات و جزئیات بهره می‌گیرند. چیزی که سبک نمای ویکتوریایی را از سایر سبک‌ها متمایز می‌کند، این است که سقف هم در طراحی نما مورد توجه قرار می‌گیرد. 

از جمله المان‌های اصلی در طراحی نما به سبک ویکتوریایی می‌توان به تراس‌های زیبا و مجلل و سقف‌های شیروانی اشاره کرد. برای طراحی نمای ساختمان به این سبک، محدودیتی به لحاظ رنگ وجود ندارد. البته رنگ‌های مشکی، زرشکی و سرمه‌ای بیشتر در این نوع از سبک‌ های طراحی نمای ساختمان خودنمایی می‌کنند. 

مورد دیگری که باید درباره سبک نمای ویکتوریایی بدانید، این است که در این سبک به نقش‌ونگارها و جزئیات توجه ویژه‌ای می‌شود. با این حال، از کتیبه‌های باشکوه و سرستون‌های عظیم خبری نیست‌. این سبک لاکچری و لوکس بیشتر برای ساختمان‌های دو طبقه و بالاتر انجام می‌شود؛ اما دیده شده است که برای ویلاهای یک طبقه هم از این طراحی نما استفاده می‌کنند.

به دوره بعد از انقلاب صنعتی، دوره رنسانس گفته می‌شود و سبک‌ های طراحی نمای ساختمان که در این دوره شکل گرفتند، به سبک طراحی رنسانس شهرت یافتند. فرم کلی ساختمان در این سبک نما، مربع شکل دیده می‌شود. از مهم‌ترین ویژگی‌های سبک طراحی نمای رنسانس می‌توان به استفاده از گنبد، مجسمه، طاق، سنتوری‌های سه گوش، تقارن در استفاده از بازشوها و ستون‌های دیواری و کار شده اشاره کرد. 

یکی دیگر از انواع سبک‌های نمای ساختمان، باروک نام دارد که شباهت بسیار زیادی به سبک رنسانس دارد. بزرگترین وجه تمایز سبک طراحی باروک با رنسانس، تقارن فضایی آن است. در سبک باروک، المان‌ها نظم و تقارن کاملی ندارند؛ بنابراین فرم‌های برجسته و خمیده در این سبک از طراحی ساختمان بیشتر به چشم می‌خورند. از مهمترین ویژگی‌های سبک طراحی نمای ساختمان باروک باید به استفاده از فرم‌های خمیده، سبک طرح‌های نمایشی و پرشور، نامتقارن بودن نما و گنبدهای بیضی شکل اشاره کرد.

سبک جدیدی از طراحی نمای ساختمان پس از جنگ جهانی اول شکل گرفت که به سبک طراحی باهاوس معروف شد. این نوع از انواع سبک های طراحی نمای ساختمان شباهت بسیار زیادی به سبک نمای مینیمال دارد. اما در این طرح نما، تزیینات به طور کامل حذف شده‌اند. در سبک باهاوس، نمای ساختمان کاملا کاربردی و عملکردگرا دیده می‌شود و همانند سبک مینیمال، حس بی‌آلایشی و سادگی به بیننده القا می‌شود. مهم‌ترین متریال‌هایی که در این سبک طراحی نما استفاده می‌شوند، فلز و بتن هستند.

در هر دوره‌ای از تاریخ، طراحی خاصی برای نمای ساختمان‌ها شکل می‌گرفت. تا به امروز تعداد زیادی سبک‌ های طراحی نمای ساختمان خلق شده‌اند که معمار و طراح می‌تواند با توجه به نیاز جامعه، سلیقه مشتری و حتی با در نظر گرفتن بودجه، سبک متناسب با این نیازها را طراحی کند. از جمله انواع سبک‌های طراحی نمای ساختمان می‌توان به کلاسیک، نئوکلاسیک، مدرن، پست مدرن، ویکتوریایی، رومی، اسلامی و غیره اشاره کرد. هر کدام از این‌ها، ویژگی‌ها و المان‌های خاص خود را دارند که آنها را از یکدیگر متمایز می‌کند.