طراحی نمای خشک و اجرای آن

امروزه طراحی نمای خشک و اجرای آن به دلیل برخورداری از مزایای مختلفی همچون مقاومت بالا، سبکی، تنوع در طرح، ماندگاری، تنوع در متریال و غیره طرفداران زیادی دارد. برای اجرای چنین نمایی، به جای ملات و سیمان از یراق و اتصالات استفاده می‌شود. نمای خشک دارای انواع متعددی است و انتخاب آن به عواملی نظیر منطقه جغرافیایی، نوع سازه، متریال مورد استفاده برای سازه و غیره بستگی خواهد داشت. اجرای چنین نمایی به تخصص و تبحر بالا نیاز دارد و بنابراین یک‌ معمار باید به همه اصول و نکات آن آگاه باشد. 

نمای خشک نمایی است که برای طراحی و اجرای آن از ملات سیمانی و دوغاب استفاده نمی‌کنند. این امر وزن سازه را به طرز چشمگیری کاهش می‌دهد و در نتیجه، ایمنی ساختمان در برابر زلزله افزایش پیدا می‌کند. علم طراحی در همه جوانب زندگی بشر تاثیر گذاشته است. معماری ساختمان هم بی‌تاثیر از این علم نیست و روز به روز به سمت صنعتی شدن و مدرنیزه پیش می‌رود. 

حتی مفهوم نما در ساختمان هم کاملا متحول شده و گرایش‌ها به سمت طراحی نمای خشک و اجرای آن افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. سیستم نمای خشک شامل عایق‌های حرارتی، چهارچوب محافظ و نگهدارنده، فضای خالی جهت تهویه و نمای خشک و اتصالات مربوط به آن است. 

برای اجرای نمای خشک، پیمانکار ساختمان ابتدا صفحاتی را در امتداد یکدیگر روی دیوار ساختمان نصب می‌کند. برای متصل کردن نما به بدنه ساختمان هم از یراق استفاده می‌شود. یراق‌ها در واقع متریالی هستند که بین نما و دیوار ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولا یراق مورد نیاز برای نمای خشک با توجه به مصالح به کار رفته و نوع معماری سازه انتخاب می‌شوند. 

نمای خشک در انواع متعددی اجرا می‌شود که در ادامه، به مهم‌ترین و پرطرفدارترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

نمای کرتین وال که به نمای لامل نیز شناخته می‌شود، یکی از نماهای مدرن و خشک ساختمان به شمار می‌رود. این نما ایستایی بسیار بالایی دارد؛ چرا که وزن شیشه روی شاسی‌کشی‌ها و سازه کرتین وال اعمال می‌شود. بنابراین بار مرده حاصل از وزن شیشه یا بار ناشی از طوفان، باد شدید، زلزله و غیره متوجه ساختمان اصلی نمی‌شود. به عبارت دیگر، سیستم نمای کرتین وال نوعی نمای شیشه‌ای است که به صورت مجزا از سازه اصلی اجرا می‌شود. 

به لحاظ مسائل ایمنی، نمای لامل بهترین نوع نمای خشک است و برای ساختمان‌های با ارتفاع بالا، بهترین گزینه به شمار می‌رود. برای طراحی نمای خشک و اجرای آن یعنی اجرای نمای کرتین وال، از مصالح سبک مخصوصا ترکیب شیشه و آلومینیوم استفاده می‌کنند.

یکی دیگر از انواع نماهای خشک، نمای خشک سرامیک است که به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد، طرفداران بسیار زیادی دارد. این نوع نما، مقاومت و ماندگاری بالایی دارد و کارفرمایان می‌توانند متناسب با اهداف خود، آن را به اشکال مختلفی طراحی کنند. از دیگر ویژگی‌های این نوع نمای خشک می‌توان به سطح یکنواخت، رنگ‌های متنوع و امکان دستیابی به یک نمای شگفت انگیز و زیبا اشاره کرد. 

قطعات نگهدارنده برای طراحی و اجرای این نوع نمای خشک، از جنس فولاد فنر هستند. همین امر سبب می‌شود که ایمنی کار به طرز قابل توجهی افزایش پیدا کند و جلوی ریزش‌های احتمالی آن گرفته شود. برای طراحی نمای خشک و اجرای آن به مهارت بسیار بالا و یک تیم باتجربه و حرفه‌ای نیاز است.

از دیگر نماهای خشک می‌توان به نمای خشک فایبرسمنت اشاره کرد. این نوع نما را برای ساختمان‌های با اسکلت فلزی و بتنی، بیشتر استفاده می‌کنند. علاوه بر نما، از این صفحات سیمانی الیاف‌دار برای دیوار داخلی، سقف کاذب، پارتیشن بندی و مواردی از این قبیل بهره می‌گیرند. 

مهمترین ویژگی سیستم‌های فایبرسمنت، مقاومت بالای آنها به عوامل جوی و شرایط آب‌وهوایی است. الیاف سلولزی موجود در این صفحات سیمانی باعث این مقاومت و ماندگاری در برابر خوردگی و عوامل جوی می‌شود. 

البته با استفاده از فایبرسمنت دیگر خبری از پیچ خوردگی یا شکستگی هم نخواهد بود. نمای خشک فایبرسمنت به عنوان عایق حرارتی، عایق صوتی و مقاوم در برابر آتش‌سوزی هم استفاده می‌شود. همچنین نسبت به سایر پنل‌ها و صفحات الیاف‌دار، عایق رطوبتی خوبی هم به حساب می‌آید.

 

یکی از زیباترین و مدرن‌ترین نماهای خشک ساختمانی، نمای اسپایدر نام دارد که با استفاده از متریال شیشه اجرا می‌شود. برای این نوع طراحی نمای خشک و اجرای آن، متریال شیشه را به صورت شبکه‌ای و با کمک اتصالات و یراق‌ها به سازه اصلی متصل می‌کنند. نمای خشک اسپایدر، بسیار خاص و جذاب است و برای مراکز تجاری و اداری ایده جالبی محسوب می‌شود. در واقع، شیشه اسپایدر با نام اسپایدر گلس (Spider Glass) هم شناخته می‌شود و به عنوان زیباترین و مدرن‌ترین نمای ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. 

دلیل نام‌گذاری نمای خشک اسپایدر، عنکبوتی شکل بودن ساختار نما است که امکان دید بسیار گسترده و وسیعی هم ایجاد می‌کند. برای اجرای نمای اسپایدر غالبا به قاب یا فریم نیازی نیست؛ به همین علت، اجرای آن در طرح‌های مختلف، محدودیتی ایجاد نمی‌کند. 

با استفاده از نمای خشک اسپایدر، امکان اجرای پیچیده‌ترین طرح‌های معماری در ابعاد و انحناهای مختلف وجود دارد. از مهمترین ویژگی‌های این نوع نما، مقاومت بالای آن است. علاوه بر این، نمای اسپایدر به ساختمان مورد نظر شکل فوق‌العاده‌ای می‌بخشد و آن را به یک بنای به یاد ماندنی تبدیل می‌کند.

 

وقتی لایه‌های سلولوزی به همراه رزین‌های فنولیک ترکیب و در دمای بالای 145 درجه سلسیوس و فشار 30,000 کیلو پاسکال قرار بگیرند، به صفحات محکمی تبدیل می‌شوند که به آن‌ها ورق‌های اچ پی ال (HPL) می‌گویند. مقاومت و دوام شیمیایی بالا و چسبندگی فوق سریع و پایدار رزین باعث پیوند ناگسستنی لایه‌های سلولوزی پنل می‌شود. 

پنل اچ پی ال چگالی کمی دارد و وزن آن نسبت به متریال دیگر، سبک‌تر است. بنابراین به دلیل ایمنی بسیار بالا، در بیشتر مناطق زلزله خیز برای طراحی نمای خشک و اجرای آن از پنل‌های اچ پی ال بهره گرفته می‌شود.

برای طراحی نمای خشک و اجرای آن، از نوع دیگری متریال استفاده می‌کنند که کامپوزیت نام دارد. یکی از دلایل پرطرفدار بودن کامپوزیت، سبک وزن بودن آن نسبت به سایر متریال‌ها از قبیل سنگ، شیشه و سیمان است. وزن ورق کامپوزیت به ازای هر مترمربع حدود پنج الی هشت کیلوگرم برآورد می‌شود. به این ترتیب که ورق کامپوزیت پروفیل آلومینیومی حدود 50٪ سبک‌تر از پنل معمولی، 75٪ سبک‌تر از شیشه، 90٪ سبک‌تر از سنگ و حدود 85٪ سبک‌تر از سیمان است. 

برای افزایش عایق صوتی در ساختمان‌هایی که با بتن سبک ساخته شده‌اند، از پنل‌های کامپوزیت استفاده می‌کنند. این پنل‌ها از نظر رنگ، تنوع بسیار بالایی دارند و می‌توان آنها را در اشکال مختلفی هم طراحی کرد. پنل‌های کامپوزیت همچنین در برابر آتش‌سوزی مقاومت بالایی دارند. 

این نوع طراحی نمای خشک و اجرای آن در مناطق زلزله خیز کاربردی بیشتری دارد؛ چرا که پنل‌ها قابلیت جدا حرکت کردن در هنگام زلزله را دارند. به این شکل، خطر سقوط، خرابی و آوار شدن به هنگام زلزله به حداقل می‌رسد. نمای خشک کامپوزیت به راحتی اجرا می‌شود به همین علت، گزینه ایده‌آلی برای کارفرماهایی است که می‌خواهند زودتر فرآیند ساخت‌وساز تمام شود.

تراکوتا یک کلمه ایتالیایی به معنی پخته شدن است. تراکوتا نوعی سرامیک یا سفال سنتی است که پس از حرارت دادن رس در کوره‌های مخصوص تولید می‌شود. از سفال‌های تراکوتا که تم مایل به به رنگ سرخ دارند، ابتدا در مجسمه‌سازی و و هنر استفاده می‌شد. اما امروزه نوعی نمای خشک ساختمان محسوب می‌شود. تراکوتا را می‌توان در انواع کاشی، آجر و روکش تهیه کرد. استفاده از این نمای خشک، شکلی زیبا و سنتی به ساختمان می‌دهد. به همین علت، به نمای خشک تراکوتا، نمای خشک سفالی هم گفته می‌شود.

همان‌طور که قبلا گفته شد، به دلیل عدم نیاز به استفاده از ملات و سیمان، نمای خشک به این نام معروف شده است. به شیوه اجرا و نصب نمای خشک اصطلاحا خشکه چینی هم می‌گویند. طراحی نمای خشک و اجرای آن مراحل زیر را شامل می‌شود که در ادامه، بررسی می‌کنیم:

مرحله زیر لایه‌سازی با کمک شاسی‌های چوبی یا فلزی مختلف و پروفیل در اشکال متنوع انجام می‌شود. شاسی‌ها با کمک پیچ و پرچ‌های مناسب به هم متصل می‌شوند تا بتوانند وزن مصالح مورد استفاده برای نما را تحمل کنند. انتخاب و عملکرد نوع شاسی‌ها به پروژه ساختمانی و متریال استفاده شده برای سازه بستگی دارد.

در این مرحله، عایق‌های حرارتی و صوتی جایگذاری می‌شوند و به کمک سازه‌های پشتیبان، ثابت خواهند شد. 

در این مرحله از طراحی نمای خشک و اجرای آن مصالح انتخابی اعم از شیشه، فایبرسمنت، کامپوزیت، پنل‌های اچ پی ال یا هر متریال دیگری روی شاسی‌ها سوار می‌شوند. نوع مصالح با توجه به شرایط اجرایی ساختمان، سلیقه کارفرما و سبک و نوع معماری متغیر است.

توجه به نکات و استانداردهای نصب و اجرای نمای خشک، به اندازه انتخاب متریال مورد نظر حائز اهمیت است. اگر نکات و استانداردها به درستی رعایت نشوند، امکان خوردگی یا ریزش نما وجود خواهد داشت. در ادامه، به بعضی از نکات مهم برای این منظور اشاره شده است:

• چهارچوب نگهدارنده باید استحکام و مقاومت لازم برای تحمل وزن متریال انتخابی برای نمای خشک را داشته باشد. از طرفی، این چهارچوب‌ها باید بتوانند در برابر گازهای موجود در هوا، بخار آب و تغییرات جوی مقاومت نشان دهند.

• به منظور جلوگیری از ایجاد پل حرارتی، درزگیری و آب بندی باید با دقت بسیار زیاد انجام شود.

• نوع مصالحی که برای زیرسازی نما به کار گرفته می‌شود، باید با هم کاملا هماهنگ باشند. در برخی موارد، استفاده از مصالح ناهماهنگ، منجر به خوردگی شیمیایی در اثر مغایرت مواد می‌شود.

• کارفرما باید هزینه تمام شده اجرای نمای خشک را با دقت بررسی کند و در طول روال طراحی نمای خشک و اجرای آن نظارت‌های لازم را داشته باشد. بدین ترتیب از هزینه‌های ناخواسته و جانبی جلوگیری خواهد کرد.

• برای بررسی هزینه‌ها، کارفرما باید نکاتی اعم از ارتفاع ساختمان، نوع مصالح، نوع سازه ساختمانی، میزان نیروی انسانی، سیستم مورد استفاده برای نصب نمای خشک و غیره را مد نظر قرار دهد.

امروزه استفاده از نمای خشک به دلیل عدم نیاز به ملات و سیمان و همچنین سهولت در اجرا و سایر ویژگی‌های دیگر، بسیار مرسوم شده است. طراحی نمای خشک و اجرای آن انواع مختلفی دارد که می‌توان از میان آنها به نمای خشک اسپایدر، نمای خشک کرتین وال، نمای خشک سرامیک، نمای خشک اچ پی ال، نمای خشک کامپوزیت، نمای خشک تراکوتا و غیره اشاره کرد. 

ماندگاری بالا، مقاومت و ایمنی در برابر آتش‌سوزی و زلزله و همچنین سبک وزن بودن از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد نمای خشک محسوب می‌شوند. برای اجرای این نما، رعایت نکات و دستورالعمل‌ها بسیار حائز اهمیت است. همچنین بهره گرفتن از یک تیم تخصصی و حرفه‌ای در زمینه اجرای نمای خشک می‌تواند بهترین گزینه برای کارفرماها و صاحبین ملک باشد. کارشناسان و مشاوران گروه معماری آرل کلیه سوالات در خصوص طراحی و  اجرای نمای خشک را پاسخگو هستند.

https://blog.mannigroup.com/en/tag/façades

https://stonesizepanels.com/ventilated-facade

https://stonesizepanels.com/ventilated-facade#:~:text=A ventilated facade is a,or on buildings undergoing renovation.

https://www.steelconstruction.info/Facades_and_interfaces