۰۲۱-۲۲۹۰۱۹۰۵-۶

تاریخ شنبه , ۱۳۹۴/۱۲/۲۲ ۱۳:۰۹

- حمام ظهیر یا خان سنندج
گردآورنده: ثنا حسینیان
دیر زمانی است که ایرانیان آهک را می شناسند و محصولات مختلف آن را به طور گسترده در ساختمان به کار می بندند. عده ای کشف چگونگی تهیه آهک را از سنگ های آهکی، به کوچ نشینان و بیابان گردان نسبت داده اند و پایگاه ایشان را فلات ایران می دانند. به هر صورت قدیمی ترین بناهایی را که ملات های آهکی در ساخت آن به کار رفته در ایران زمین یافته اند. اعتقاد بر این است که روش تهیه ی این ملات از ایران به یونان و سپس به روم رفته است. در ادامه با آرل همراه باشید.

آشنایی با مصالح: آهک
-دیتیل آهکی از حمام خان سنندج

1-اصول تهیه و به کار گیری آهک:
 
در واقع اصول تهیه و به کارگیری آهک، تبدیل سنگ آن به حالت قبل مصرف و بازگشت مجدد آن به سنگ آهک پس از مصرف است. در زیر به ترتیب این تغییر و تحول را ذکر می کنیم.
  • تهیه سنگ های آهکی از معادن مربوط که منشا کلسیم کربنات دارند.
  • با به وجود آوردن قریب به 900 درجه ی سانتی گراد حرارت پس از بخار شدن آب همراه سنگ، ترکیب کلسیم کربنات را در کوره های مکانیزه و یا سنتی، می شکنند و آن را تبدیل به آهک زنده به فرمول  CaO و گاز کربن دی اکسید می کنند. گاز کربنیک با سایر بخارات از بالای کوره خارج می شود.
  • آهک زنده را با آب ترکیب و تبدیل به آهک شکفته با فرمول Ca(OH)2 می کنند. این ماده که از دسته ی قلیایی هاست میل ترکیبی فراوانی با اسید ها دارد.
  • آهک شکفته را به صورت خالص، با خاک یا ماسه به عنوان شفته ی آهکی در اندود و یا ملات به کار می برند.
  • گاز دی اکسید کربن موجود در هوا با آب و رطوبت ترکیب می شود و اسید ناپایداری را ایجاد می نماید که به داخل ملات نفوذ می کند و با آن ترکیب می شود و تولید کلسیم کربنات می کند. این عمل بسته به مکان کاربرد و نوع ملات، حتی ماه ها طول می کشد. این مدت به رطوبت هوا، میزان گرمای آن و ضخامت ملات بستگی دارد.
این روند مراحل شیمیایی خودگیری ملات آهک هوایی است. در صورت وجود ناخالصی های سیلیسی و یا آلومینی، ملات به صورت آبی سخت می شود و آهک مبدل به سیلیکات و آلومینات کلسیم می گردد.

آشنایی با مصالح: آهک
-حمام خان سنندج
 
2-خواص آهک زنده:
 
آهک زنده جسمی سفید رنگ با درجه ذوب 2500 درجه ی سانتی گراد است. به خاطر درجه ی ذوب بالا از آن به منظور اندود نمودن سطح کوره ها استفاده می کنند. این ماده ممیل ترکیبی فراوانی با آب دارد. به همین دلیل در نگهداری آن باید دقت فراوانی به عمل آید. سنگ آهکی که به روش صنعتی حرارت دیده باشد و مبدل به آهک زنده شود، مرغوب تر و یکنواخت تر است.

آشنایی با مصالح: آهک
- مراحل تولید آهک

3-شکفتن آهک:
 
عمل تبدیل آهک زنده به هیدرات کلسیم را شکفتن آهک می خوانند.آهک پس از آن که شکفته شد، بسته به درجه ی خلوص آن، ازدیاد حجم پیدا می کند. در آهک های لاغر این ازدیاد حجم 1.25 تا 2 برابر و در آهک های چاق از 2 تا 3.5 برابر حجم اولیه است. همراه با این فعل و انفعال شیمیایی مقداری حرارت نیز آزاد می شود. سرعت عمل شکفته شدن به سه عامل زیر بستگی دارد:

  • حالت فیزیکی آهک: آهکی که خرد شده باشد سریع تر از قطعات بزرگ هیدراته می شود.
  • ساختمان شیمیایی آهک: آهک خالص بسیار سریع تر از آهکی که ناخالصی دارد شکفته می شود.
  • درجه ی حرارت پختن آهک: آهک نپخته قادر به شکفته شدن نیست و آهک سوخته نیز به علت اثر ناخالصی ها دیر شکفته می شود و یا هرگز شکفته نمی شود. در ضمن بسته به میزان تمایل آهک به هیدراته شدن سه حالت زیر باید رعایت شود:
اول: آهکی که به سرعت شکفته می شود باید به آب اضافه شود نه آب به آهک. آب لازم است روی آهک را بپوشاند و باید مانع از تبخیر آب به وسیله ی افزودن آهک شد. این آهک تولید ملات کاملاً هوایی می کند.
دوم: آهکی که متوسط شکفته می شود باید آنقدر آب به آن اضافه نمود تا نیمی از آن در آب غوطه ور گردد. این نوع آهک ملات نیمه آبی تولید می کند.
سوم: آهکی که به آهستگی شکفته می شود باید آنقدر آب به آن اضافه کرد تا کاملاً آن را مرطوب کند. از این آهک ملات های آبی تولید می شود.
شکفتن آهک زنده ممکن است با سوختن آهک به علت بروز حرارت زیادی که آزاد می شود، همراه باشد. آهک سوخته بی مصرف است و فعالیت ندارد و در ملات مثل یک جسم خنثی عمل می کند. برای جلوگیری از سوختن لازم است تمام ذرات آهک با آب تماس داشته باشند و برای این کار باید مخلوط را خوب به هم زد. باید در نظر داشت که استفاده از آهک نشکفته در ملات موجب ازدیاد حجم می شود و خساراتی در پی خواهد داشت. برای آهک خالص میزان آب مورد نیاز در حدود 22 درصد ولی در عمل تا 35 درصد وزن آهک، آب مصرف می شود.
روش های شکفتن آهک: به منظور شکفتن آهک چند روش معمول است که برخی در کارگاه و بعضی در کارحانه انجام می شود.

آشنایی با مصالح: آهک
-کارخانه ی تولید آهک

  • طریقه ی حوضچه ی آهک شویی: در این روش وسیله ای که در آن اقدام به شکفتن آهک می نمایند عبارت است از یک حوض که در یک طرف آن و بر روی سطح زمین یک حوضچه ی چوبی ساخته شده است. این دو قسمت توسط یک دریچه که در یک طرف آن یک توری سیمی قرار دارد با هم ارتباط دارند. طریقه ی عمل عبارت است از:
ابتدا آهک را خرد می کنند.
آهک را در حوضچه ی چوبی می ریزند و پخش می کنند.
روی آهک آب می ریزند به اندازه ای که تا نیمه ی ارتفاع آن آب بالا بیاید.
پس از این که کلوخه ها خوب خیس خوردند آن ها را به هم می زنند تا تبدیل به شیر آهک شود.
دریچه را باز می کنند تا شیر آهک وارد حوض عمیق مجاور شود. در این هنگام کلوخه هایی را که در پشت توری جمع شده، بیرون می ریزند. این عمل را به همین ترتیب تکرار می نمایند.
شیر آهک در کف حوض رسوب می کند و آب اضافی بر روی آن جمع می گردد. این آب جذب خاک و یا تبخیر می شود.
برای آنکه همه ی آهک درون حوض به خوبی بشکفد، در شرایط عادی به 6 تا 8 هفته زمان نیاز است.
هر گاه ترک هایی به عرض یک بند انگشت در سطح آهک پیدا شد، آهک به خوبی شکفته و قابل مصرف است.
برای آن که گاز کربنیک موجود در هوا با آهک شکفته ترکیب نشود، روی آن را با قشری از ماسه می پوشانند  و از حرارت و تابش آفتاب حفظ می کنند. باید از ریختن شیر آهک تازه بر روی خمیری که خود را گرفته است، جلوگیری کرد.
 
 
  • روش تنگ گذاری: در این طریقه که محصول آن قدری نا مرغوب تر از نوع اول است به ترتیب زیر عمل می نمایند:
        سطح زمین راتمیز می کنند.
        یک لایه 20 تا 30 سانتی متریاز آهک زنده بر روی این سطح پهن می کنند.
        روی قشر آهک زنده آب پاشیده، کلوخه ها را زیر و رو می نمایند.
        پس از شکفتن قشر اول یک لایه ی دیگر آهک زنده بر روی آن می ریزند و عمل را تا ارتفاع قریب به یک متر ادامه می دهند.
       یک لایه ی کاهگل بر روی پشته ی فراهم آمده می کشند. این عمل باعث می شود که گرمای تولید محفوظ بماند. با تبخیر آب اضافی در زیر پوسته ی کاهگل، فشار بالامی رود و گرمای محبوس شده تا حدود 400 درجه ی سانتی گراد می رسد، پس از یک هفته آهک به طور کامل شکفته و به صورت پودر در می آید.
     پودر حاصل را سرند کرده، استفاده می کنند.

  • روش مخازن دوار:  ساختمان آن شامل چند استوانه است که بر روی یکدیگر قرار گرفته اند. آهک را وارد استوانه ی بالایی می نمایند و در آنجا با آب مخلوط می کنند. مقدار این آب به وسیله ی یک شیر کنترل می شود. این استوانه شروع به حرکت می کند و آهک مخلوط شده در آب به تدریج از استوانه ی بالا به استوانه های پایین تر منتقل می گردد. وقتی که شیره ی آهک از استوانه تحتانی خارج می شود، کاملاً هیدراته شده است.
  • روش فشار بخار: در این طریقه بخار آب را با 3 تا 4 اتمسفر فشار به آهک درون مخرن استوانه ای فولادی می پاشند. پس از چند ساعت آهک شکفته را از مخزن خارج می کنند.
آشنایی با مصالح: آهک
- کارخانه ی تولید آهک

4-خواص آهک شکفته
 
آهک شکفته گردی است با وزن مخصوص 2.2 تن در متر مکعب که باید درشتی دانه های آن کم تر از 0.2 میلی متر باشد.
معمولاً آهک هایی که دارای مقدار بیش تری منیزیت هستند، خاصیت ارتجاعی بیش تری نسبت به نوع خالص تر خود دارند.همین طور آهک های منیزیمی دارای سختی بیش تری هستند. آهک شکفته در هنگام سخت شدن تغییر حجم نمی دهد.
اهک شکفته در ساختن شفته و ملات های ماسه آهک، گل آهک، باتارد ( ماسه، آهک، سیمان )، گچ و آهک، در کارهای بنایی و اندود مصرف می شود. هم چنین در ساختن چسباننده های آهک پوزولان، آهک سرباره، آجر ماسه آهکی، پایدار کردن خاک و ساختن خشت های پایدار شده آهکی، بتن آهکی سنگین یا متخلخل از آهک استفاده می شود.
افزودن آهک به ملات های سیمانی باعث افزایش خاصیت خمیری و قابلیت کاربرد، افزایش نگهداری آب، انعطاف پذیری بیش تر ملات تحت تنش و چسبندگی بیش تر ملات به مصالح بنایی می شود.
کاهش نفوذ پذیری ملات ها و اندود ها در مقابل آب، کاهش جمع شدگی ناشی از خشک شدن ملات و ثابت ماندن حجم آن پس از گرفتن و سخت شدن از دیگر محاسن افزودن آهک به ملات سیمانی است. آهک با خاک احتمالی موجود در ماسه ترکیب می شود و از آثار مخرب خاک در ملات های سیمانی می کاهد. مصرف آهک در پایدار کردن خاک نیز معمول است و بسیاری از ویژگی های خاک را بهبود می بخشد، کاهش زمان خشک شدن مخلوط در نواحی مرطوب، کاهش میزان انقباض و انبساط خاک بر اثر تغییر رطوبت، تسریع در شکستن کلوخه های خاک رسی، افزایش مقاومت، کاهش نفوذ رطوبت و افزایش دوام و پایایی خاک از جمله مزایای استفاده از آهک به شمار می آید. هم چنین وجود آهک در خاک مانع از روییدن گیاهان می شود.

5-طبقه بندی ملات های آهکی
 
آهک ها بسته به میزان ناخالصی، مقاومت متفاوتی از خود بروز می دهند. ملات های آهکی در طبقه بندی زیر می گنجند:
  • آهک های هوایی ( چاق ): که در حین تبدیل شدن به کربنات به آهستگی سخت می شوند، قریب به 85 تا 100 درصد CaO همراه دارد و خیلی زود شکفته می گردد و در طی این مدت حرارت زیادی از خود بروز می دهد.
  • آهک های نیمه آبی ( لاغر ): که دارای کمی ناخالصی رسی می باشند. 75 تا 85 درصد آهک به همراه دارند. در زیر آب هم سخت می شوند. شکفته شدن آن ها به آهستگی انجام می شود و مقاومتی بیش از آهک های هوایی دارند.
  • آهک های آبی: از پختن سنگ های آهکی رس دار و نرم کردن آن به دست می آیند. 65 تا 75 درصد آهک دارد و همچون سیمان درون آب سخت می شود ولی سرعت شکفته شدن و ازدیاد حجم بسیار اندکی دارند.
  • شفته ی آهک: مخلوطی است از خاک و شن و دوغاب آهک که به عنوان یک ملات هیدرولیک (آبی) مورد مصرف می باشد و برای سخت شدن نیازی به هوا ندارد. مشخصات آن عبارت است از:
معمولاً مقدار آهک مورد نیاز از بین 200 تا 350 کیلوگرم دوغاب آهک شکفته چاق در هر متر مکعب شفته می باشد.
خاک مورد استفاده برای شفته باید به طور متوسط دارای 30 درصد دانه های سنگی باشد.
زمان گرفتن شفته بر حسب درجه ی حرارت متغیر است. برای بارگذاری بر روی شفته (شروع عملیات ساختمانی) بایستی به طور متوسط 5 روز از زمان ریختن آن گذشته باشد به طوری که شفته افت لازم را کرده باشد.
شفته ی آهکی را برای آن که دانه های رسی توسط آهک احاطه گردند، بایستی با دوغاب آهک و خاک ساخت. در صورتی که از آهک خشک استفاده شود، آب اضافه شده قبل از تولید شیر آهک، دانه های رسی را احاطه می کند و در عمل ترکیب ناقصی انجام می شود.
 

آشنایی با مصالح: آهک
-کارخانه تولید آهک

5- خواص ملات های آهکی
 
  • همنشینی با سایر مصالح: به علت میل ترکیبی فراوان آهک باید در ساختمان از همجواری فلزاتی چون سرب، روی، آلومینیوم و آهن با ملات آهکی خودداری کرد و با قیر اندود کردن، پیچیدن نوار عایق یا رنگ آمیزی با رنگ های مقاوم از پوسیدن تدریجی آن ها جلوگیری کرد.
  • رنگ پذیری: سطح اندود از آهک خشک نشده موجب ضایع شدن رنگ آمیزی می گردد. این تاثیر بر روی رنگ های روغنی بیش تر است و رنگ را تجزیه کرده، از بین می برد.
  • اختلاط با سایر ملات ها: اضافه نمودن آهک به بعضی روکش های گچ اشکالی ندارد ولی در برخی روکش ها که به سولفات کلسیم دار خشک معروفند اشکالاتی را ایجاد می نماید. با اضافه کردن آهک شکفته به ملات های سیمانی کارایی آن ها را افزایش می دهند. آهک را نباید با سیمان های دارای اکسید آلومینیم مخلوط کرد.
  • کارایی: یکی از مزیت های بزرگ ملات های آهکی بر ملات های سیمانی، انقباض نسبتاً اندک آن ها پس از حشک شدن است به همین دلیل با مخلوط نمودن آهک در ملات های سیمانی، کارایی آن ها را افزایش می دهند.
  • خودگیری: برای استفاده از ملات های آهکی در دیوار های ضخیم، چون خودگیری ملات به کندی صورت می گیرد و پس از مدت زیادی کامل می شود. جهت تسریع در سخت شدن، به آن ها مقداری سیمان اضافه می نمایند.
  • سرما: خودگیری ملات آهکی را به تعویق می اندازد و به همین منظور مخلوط های آهکی لاغر را نباید در نقاط سردسیر مورد استفاده قرار داد.
  • ماومت مکنیکی: تاب فشاری در ملات های گوناگون آهکی متفاوت است. اما ملات ماسه آهک که پس از ملات ماسه سیمان پر مصرف ترین آن هاست باید پس از 28 روز در هوای نمناک دارای 10 کیلوگرم بر سانتی متر مربع تاب فشاری و نصف آن تاب خمشی باشد.
 
6- حمل و نقل و نگهداری:
آهک زنده را باید از اثر آب و دی اکسید کربن هوا حفظ کرد و همانند سیمان در ظروف مخصوص یا در کیسه های آب بندی شده نگهداری نمود. مشخصات آهک باید روی ظروف حمل و کیسه ها نوشته شود. روی هم رفته شرایطی که در نگهداری سیمان ذکر شده در مورد آهک نیز باد رعایت گردد. چنانچه آهک مدتی در انبار بماند و از نظر کیفیت مشکوک باشد، باید آزمایش کیفیت آن را قبل از مصرف انجام داد.


تحریریه معماری آرل
گردآورنده: ثنا حسینیان
منبع: کتاب مصالح ساختمانی سام فروتنی
تعداد بازدید : ۱۴۰۴۹
آهک

مطلب کامل و جامعی بود ممنون از سایت خوبتون



ارسال نظرات

نظر شما :

مهندسین مشاور معماری
کاردستی با وسایل دور ریختنی
شرکت طراحی دکوراسیون اداری 
طراحی و اجرای فروشگاه زنجیره ای

عضویت در گروه معماران آرل

بعد از ثبت ایمیل ، حتما از طریق لینک فعال سازی ، عضویت خود را فعال کنید.


طراحی و ساخت ویلا
بازسازی ساختمان
اخذ تاییدیه کمیته نما 
طراحی داخلی مطب
تماس با گروه معماران آرل
: تهران ، نیاوران، سه راه یاسر،ساختمان آوا 2،
پلاک 250، طبقه 3، واحد 34
تلفن  :  ۶-۲۲۹۰۱۹۰۵-۰۲۱ 
فکس :    ۲۲۹۰۱۹۰۷-۰۲۱
ایمیل: info@arel.ir