اصول طراحی ساختمان اداری مدرن

ادارات مدرن، تفاوت‌های چشمگیری با ادارات سنتی دارند؛ از جمله طرح باز، استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، انعطاف‌پذیری، سبک مینیمال و دست‌کم ۷ تفاوت اساسی دیگر. در این مقاله، تعریف ساختمان اداری، مهم‌ترین اصول طراحی ساختمان اداری مدرن، انواع فضای اداری، نحوه نورپردازی و مزایای طراحی بیوفیلیک برای ساختمان اداری بیان خواهد شد.

تعریف ساختمان اداری مدرن

دکوراسیون سفید یا روشن، فضاهای باز و بزرگ، سبک مینیمال، توجه به سلامتی کارکنان و سبک‌های مدیریتی جدید، ۵ مسئله موردتوجه در میان اصول طراحی ساختمان اداری مدرن هستند. جنبه‌های روان‌شناختی، طراحی بیوفیلیک و اصول پایداری، همگی در طراحی دفتر کار مدرن اهمیت پیدا می‌کنند. برخلاف ادارات سنتی، خلاقیت و نوآوری در طراحی داخلی دفتر کار مدرن، بسیار مهم است که فضای این ادارات را هیجان‌انگیز می‌کند.
ابزارهای ارتباطی رایانه‌ای و اینترنتی در طراحی فضای اداری، سبب می‌شوند تا بعضی وظایف از راه دور قابل انجام باشند. بنابراین، امکان استفاده بهینه‌تر از فضای فیزیکی اداره فراهم می‌آید. همچنین تعیین یک بخش جداگانه برای ارائه خدمات IT و رایانه‌ای ضروری خواهد بود. فرهنگ مدرن ارتباطات انسانی باید در طراحی فضای اداری لحاظ شود. واقعیت مجازی (AR)، دفاتر مجازی، واقعیت افزوده، هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشینی (ML)، در این زمینه قابل‌توجه هستند.

مهم‌ترین اصول طراحی ساختمان اداری مدرن

اصول طراحی ساختمان اداری مدرن فقط به سبک معماری مدرن، مینیمال یا معاصر و مصالح شیشه، فولاد و بتن‌آرمه، محدود نمی‌شود و اصول فراوانی باید در مورد آن رعایت شود.

قابلیت دسترسی در محیط

کارکنان با خصوصیات فردی و فیزیکی مختلف (برای مثال، قد، سطح بینایی یا شنوایی، معلولیت جسمی و …)، باید فرصت برابر برای استفاده از فضای دفتر کار داشته باشند. همچنین استفاده از اثاثیه قابل‌دسترسی، مانند میزهایی با قابلیت تغییر ارتفاع یا شیب، نیازهای کارکنان با توانایی‌ها و وظایف متفاوت را برطرف خواهد کرد.
ساعات کاری طولانی کارکنان می‌بایست در طراحی دفتر کار مدرن نظر گرفته شود و فضاهای کاری و اثاثیه، ارگونومیک باشند. موانع فیزیکی در اتاق‌ها تا حد ممکن باید برطرف شوند و فضایی باز جهت رفت‌وآمد فراهم آید. تفکیک غیرضروری بین بخش‌های مختلف اداره باید حذف شود و افراد به هیچ‌گونه تلاش اضافی برای انجام امور کاری یا شخصی نیاز نداشته باشند.

انعطاف‌پذیری کاربردی فضا

مطابق با اصول طراحی ساختمان اداری مدرن، کارکنان باید حق انتخاب و اختیار داشته باشند که کجا و چگونه کار کنند. به‌جای فضاهای کاری ثابت و دائمی، امروزه فضاهای کاری به وجود آمده‌اند که برای مصارف گوناگون قابل‌تغییر و قابل‌استفاده هستند. همچنین کارمندان باید بتوانند جهت انجام امور، به‌راحتی به نقطه دیگری درون دفتر جابجا شوند.
سازمان‌ها دائما سیاست‌های خود را تغییر می‌دهند و فضای اداری می‌بایست قابلیت همسویی با این تغییرات را داشته باشد. امکان به‌روزرسانی آسان فناوری‌ها، جابجایی آسان میز و صندلی و تغییر سایز اثاثیه، از مهم‌ترین خصوصیات یک اداره انعطاف‌پذیر هستند.

امنیت و ایمنی

مسئله امنیت در ادارات سنتی نیز موردتوجه قرار می‌گرفت، اما در طراحی دفتر کار مدرن، شکل ویژه‌ای پیدا می‌کند. ورودی به ساختمان، می‌بایست آسان و بدون هرگونه مانع بزرگ امنیتی باشد. البته جهت دسترسی به بخش‌های غیرعمومی، لازم است تا نوعی از امنیت، مانند ماموران ویژه، زنگ، تابلوی هشدار یا قفل الکترونیکی در نظر گرفته شود که ازنظر امنیتی، جزء اصول طراحی ساختمان اداری مدرن هستند.
همچنین استانداردهای ایمنی مطابق با جدیدترین قوانین، می‌بایست لحاظ شوند. تابلوهای هشدار برای اتاق‌های پرخطر (دارای هوای آلوده شیمیایی یا رادیواکتیو)، نصب نرده برای بالکن و پلکان، سطوح با لیزی مناسب، اثاثیه بدون لبه‌های تیز و … جزء مسائل ایمنی در طراحی فضای اداری هستند. نمای ساختمان اداری نیز باید در برابر وقایع طبیعی مانند طوفان، مقاوم باشد و برای افراد داخل ساختمان یا بیرون از آن، خطر ایجاد نکند.

استفاده از فناوری‌های نوین در طراحی دفتر کار مدرن

فناوری‌ها در ادارات مدرن، نقش ویژه‌ای دارند که در ادارات سنتی هرگز این‌گونه نبود. فناوری با افزایش راندمان کاری و راحتی کارکنان، نیازهای حرفه‌ای و متغیر آن‌ها را پاسخگو است. سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای جدید، امکان ارتباط آنی بین کارمندان را، چه درون ساختمان و چه از راه دور، فراهم می‌کنند.
سیستم‌های هوشمند مدیریت ساختمان (BMS)، به‌عنوان سیستم کنترل مرکزی ادارات مدرن به کار گرفته می‌شوند. به کمک BMS، می‌توان تسلط بهتری بر تنظیم اقلیم داخل ساختمان و مصرف انرژی آن داشت. این سیستم‌ها، توانایی نظارت بر فعالیت‌ها جهت دست‌یابی به اهداف پایداری و زیست‌محیطی را ایجاد می‌کنند.
مانیتورهای لمسی بزرگ برای دسترسی سریع به اطلاعات، اینترنت پرسرعت و ایستگاه‌های شارژ بی‌سیم، فرایند کار را تسریع می‌کنند. نصب خروجی‌های برق به تعداد کافی در ساختمان، ضروری است. همچنین شیرهای آب، قفل‌ها، درب‌ها و دیگر اجزا، بهتر است بدون نیاز به لمس باشند تا سطح بهداشت را در طراحی فضای اداری افزایش دهند.

استفاده از طرح باز

استفاده بهینه از فضا در ساختمان‌های اداری مدرن، به‌طور ویژه‌ای اهمیت می‌یابد. یکی از اصول طراحی ساختمان اداری مدرن عبارت است از طرح باز؛ یعنی فضاهای داخلی با کمترین تعداد دیوار و حائل، که جابجایی افراد و دسترسی بصری به نقاط مختلف را تسهیل می‌کند. بدین ترتیب، کارکنان فضای بیشتری در اختیار خواهند داشت و با دسترسی بهتر، امور خود را سریع‌تر تکمیل می‌کنند. چینش اتاق‌ها و لوازم کار باید معنادار باشد تا کارمندان در فاصله نزدیک با لوازم موردنیاز خود قرار بگیرند.

توجه به برند

به‌تازگی، لوگوی برند اداره و رنگ آن به‌عنوان یکی از اصول طراحی دفتر کار مدرن مورداستفاده قرار می‌گیرد. برندسازی در طراحی فضای اداری، جذابیت و معنای بصری فضا را افزایش می‌دهد و نوعی تبلیغات کم‌هزینه نیز خواهد بود.

ملاحظه فضای استراحت

در ادارات سنتی، فضاهایی به نام کافه‌تریا وجود داشت که برای تغذیه و استراحت استفاده می‌شد. البته بر اساس اصول طراحی ساختمان اداری مدرن، فضاهای استراحت ارتقا یافته‌اند. امکانات پیشرفته برای برآورده سازی نیازهای گوناگون کارمندان مانند خوابیدن، دراز کشیدن، بازی، تفریح، گپ زدن یا دوری از سروصدا در این فضاهای جدید لحاظ می‌شود. بنابراین، سطح انرژی کارکنان برای کار بالا می‌رود.

نورپردازی تخصصی

با توجه به تعریف هر فضا و نوع فعالیت حرفه‌ای آن، نورپردازی می‌بایست به‌طور تخصصی انجام گیرد. برای مثال، بخش پذیرش اداره باید برای ایجاد حس رضایت و خوشامدگویی در مراجعه‌کنندگان، می‌تواند پرنور باشد. در بخش‌های اداری، به‌جای پرنور کردن عمومی فضا، منابع نور به‌طور متمرکز فقط در قسمت‌هایی که کار حرفه‌ای انجام می‌شود، قرار می‌گیرند.
همچنین به‌منظور حذف حواس‌پرتی‌ها، لازم است تا از برخورد مستقیم نور شدید با چشمان کارمندان جلوگیری به عمل آید. فضاهای استراحت و اتاق‌های سکوت، باید از نورپردازی ضعیف‌تر و تیره‌تری برخوردار باشند. نور طبیعی و مصنوعی، هر دو در طراحی دفتر کار مدرن استفاده می‌شوند. البته بر نور طبیعی بیشتر تاکید می‌شود، زیرا برای سلامت چشم سودمندتر است و مصرف انرژی را نیز کاهش می‌دهد.

جنبه‌های آکوستیک و صدا

آکوستیک به معنای حجم صدا در محیط و نحوه انعکاس و انتقال آن است. با توجه به اصول طراحی ساختمان اداری مدرن، کیفیت صدای هر محیط با توجه به کاربرد آن تعیین می‌شود. برای مثال، در مورد کار دفتری متمرکز، جلسات مهم، اتاق تلفن و محیط‌های محرمانه، متریال طراحی داخلی دفتر کار باید کمترین میزان صدا را بازتاب کنند یا انتقال دهند. همچنین در بعضی از محیط‌ها بهتر است که صدا به شکل خاصی هدایت یا تقویت شود.

همسویی با اصول پایداری

ملاحظات زیست‌محیطی، صرفه‌جویی اقتصادی، بهینگی انرژی، سلامت انسان، رفاه اجتماعی، استفاده بهینه از منابع انسانی و حفظ منابع طبیعی برای نسل‌های آینده، همگی زیرمجموعه اصول پایداری هستند. با توجه به مخاطرات اقلیمی و گرمایش جهانی، پایداری به یکی از ضروری‌ترین اصول طراحی دفتر کار مدرن تبدیل شده است.
مواد و مصالحی مانند بامبو، فولاد بازیافتی و رنگ‌هایی با سطح پایین ترکیب‌های ارگانیک فرار (VOC پایین)، به همسویی با اصول پایداری در معماری کمک می‌کنند. تکنیک‌های پیشرفته عایق سازی، سیستم‌های خودکار مدیریت انرژی، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و استفاده از شیشه‌های هوشمند برای تنظیم نور طبیعی، از دیگر گزینه‌ها هستند.

آشتی با طبیعت

طراحی بیوفیلیک یا طبیعت دوست، با استفاده از تعداد بالای مولفه های طبیعی مانند گیاهان، سنگ، چوب، آبشار و دکوراسیون با طرح و نقش شبیه به طبیعت صورت می‌گیرد. همچنین نور طبیعی (آفتاب و مهتاب) و نورهای مصنوعی مشابه نور طبیعی، نقش چشمگیری در این سبک طراحی داخلی ایفا می‌کنند. نمای ساختمان اداری مدرن بیوفیلیک، معمولا از گونه‌های گیاهی سرسبز برخوردار است. ازنظر علمی، کارمندان در ساختمان‌های این‌چنینی، آرامش و سلامتی بیشتری خواهند داشت و کیفیت کار و خلاقیت آن‌ها افزایش می‌یابد.

نکات بیشتر درباره اصول طراحی ساختمان اداری مدرن

علاوه بر اصول بالا، نکاتی چون رنگ‌شناسی، لوازم هوشمند و رفاه کارکنان اهمیت پیدا می‌کند.

روان‌شناسی رنگ‌ها

رنگ‌های مورداستفاده در طراحی فضای اداری، بر اندیشه، احساس، راندمان کاری و سلامتی کارکنان و نیز وجهه شرکت اثرگذار هستند. برای مثال، رنگ‌های تیره، با احساس غم و رنگ‌های روشن، با ایجاد احساس شادی و آرامش در انسان مرتبط هستند.
ممکن است رنگ‌ها به‌عنوان نماد عمل کنند و انسان را به یاد پدیده یا رویداد مشخصی بیندازند. روان‌شناسی رنگ‌ها، شاخه‌ای از علم روان‌شناسی است که به تاثیر رنگ‌ها بر رفتار، احساسات، حالات درونی و سلامت جسمی انسان می‌پردازد. این علم در اصول طراحی ساختمان اداری مدرن، به‌طور تخصصی مورد ملاحظه قرار می‌گیرد.

طراحی همکاری محور

فضای دفتر کار مدرن، باید تعاملات اجتماعی بین کارکنان، همکاری و انگیزه نوآوری در آن‌ها را تقویت کند. بنابراین، تجهیزات و فضاهای مختلف برای مشارکت همگانی و همکاری بین کارمندان، باید در نظر گرفته شود. البته در کنار این‌ها، نباید از فضاهای کار فردی و متمرکز در طراحی دفتر کار مدرن غافل ماند.

فضای ساکت

فضاهای ساکت، فضاهای مخصوصی در اداره هستند که به دلیل طراحی خاص، کارمندان هیچ‌گونه نویز یا صدایی در آن‌ها نمی‌شوند و تمرکز بیشتری دارند. طبق اصول طراحی ساختمان اداری مدرن، این فضاها برای انجام بعضی از فعالیت‌های حرفه‌ای مشخص به‌طور ویژه در نظر گرفته می‌شوند. فضاهای ساکت باید هم ازنظر فیزیکی و هم ازنظر صوتی، از دیگر بخش‌ها جدا شوند.

لوازم و اثاثیه باکیفیت، هوشمند و متنوع

امروزه لوازم، اثاثیه و تجهیزات کاری در ادارات مدرن، با حساسیت بیشتر و به‌صورت کاملا تخصصی برای طراحی فضای اداری خریداری می‌شود. همچنین مسائلی چون کیفیت اثاثیه، همخوانی اثاثیه با نوع فعالیت حرفه‌ای، دوام آن‌ها، هماهنگی لوازم با یکدیگر (ازنظر ظاهر، ابعاد و عملکرد) و راحتی کارکنان موردتوجه قرار می‌گیرد. تعمیرات و تعویض لوازم بر فرایند کاری اثر منفی می‌گذارد و باید به حداقل برسد.
وجود خصوصیات ارگونومیک (هماهنگی با فیزیک بدن انسان) در تمامی اثاثیه به‌ویژه میزها و صندلی‌ها، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. همچنین مطابق با در طراحی ساختمان اداری مدرن، موارد روبرو به‌تازگی محبوبیت یافته‌اند: میزهای بلند با قابلیت کار ایستاده، زیراندازهای راحت جهت استراحت یا کار نشسته، میزهای چرخ‌دار برای جابجایی، صندلی‌های راحتی توپی، میز و صندلی با قابلیت تغییر ارتفاع، صندلی دوچرخه‌ای جهت کار و فعالیت فیزیکی هم‌زمان.

سلامتی کارکنان

تهویه مناسب و تصفیه هوا در صورت نیاز، از ضروری‌ترین اصول برای سلامت ریه‌های کارکنان است. تنظیم دمای محیط با توجه به وضعیت اقلیمی منطقه، فصل، ساعت، نوع فعالیت کاری، وضعیت سلامت فیزیکی کارکنان و ترجیحات افراد نیز اهمیت فراوان دارد. دمای حدودی بین ۲۰ تا ۲۵ درجه برای ادارات معمولا مناسب به شمار می‌رود.

آشنایی با ۱۲ فضای ضروری در ساختمان اداری

به‌طورکلی، ۴ ناحیه برای هر فضای اداری مدرن در نظر گرفته می‌شود: ۱- ورودی و پذیرش، ۲- عمومی برای مراجعه‌کنندگان، ۳- فعالیت حرفه‌ای برای کارکنان و ۴- تعاملات و استراحت. با توجه به اصول طراحی ساختمان اداری مدرن، به‌طور خاص، فضاهای زیر مهم هستند:

اتاقچه

اتاقک‌های پارتیشنی هستند که در ادارات سنتی وجود داشتند، اما در طراحی دفتر کار مدرن به شکل تازه‌ای محبوبیت یافته‌اند.

میز

در فضاهای باز اداری، هر «میز» یک فضای کار مجزا برای یک یا چند کارمند به شمار می‌رود.

محله

عبارت «محله» در طراحی فضای اداری، به معنای نواحی از فضای اداره با تعدادی میز کار اشتراکی است. هر محله، فقط توسط گروهی خاصی از کارمندان با وظایف شغلی و تخصص مشترک، مورداستفاده قرار می‌گیرد.

ناحیه استراحت

مبلمان، زیرانداز و دیگر لوازم استراحت در بخش‌هایی از دفتر کار جهت تعیین ناحیه استراحت در نظر گرفته می‌شود.

دفاتر اختصاصی

در طراحی دفتر کار مدرن، ممکن است همه یا بعضی از کارمندان ارشد، اتاق‌های مجزا داشته باشند.

فضای ملاقات، از مهم‌ترین اصول طراحی ساختمان اداری مدرن

اتاق‌های ملاقات و جلسه، در ۹۰٪ ادارات و دفاتر کار وجود دارند و جهت برگزاری جلسه‌های داخلی یا خارجی، استفاده می‌شوند.

اتاق کنفرانس

جهت آموزش، ارائه یا اطلاع‌رسانی همگانی به همه یا گروه‌های مشخص از کارکنان کاربرد دارد.

اتاقک تماس

این اتاق‌های بسیار کوچک آن‌قدر اهمیت یافته‌اند که شاید حتی جزء اصول طراحی ساختمان اداری  مدرن باشند. اتاقک تماس، امکان تماس تلفنی یا ویدیویی خصوصی را برای کارمندان فراهم می‌کنند.

اتاق سلامت

خدمات پزشکی، روان‌درمانی، ماساژ، زیبایی و برنامه تغذیه در این اتاق‌ها ارائه می‌شود.

پاد

وسایلی شبیه به مبل کوچک دارای دیوارک با قابلیت بسته شدن هستند که با دسترسی سریع، امکان دراز کشیدن، نشستن، چرت زدن و خوابیدن را در میانه فضای اداری فراهم می‌کنند.

اتاق سرگرمی

میز پینگ‌پنگ، بازی‌های ویدیویی، فوتبال دستی، بیلیارد و بازی‌های تخته‌ای در اتاق‌هایی با عنوان اتاق سرگرمی قرار داده می‌شوند تا کارمندان بتوانند لذت ببرند و کمی از فشار کاری خود بکاهند.

دفتر مجازی

دفاتر مجازی، یکی از اصول طراحی ساختمان اداری مدرن هستند که که از راه دو به طور اینترنتی، به ادارات متصل می‌شوند.

خلاصه اصول نورپردازی در طراحی دفتر کار مدرن

نور در فضاهای اداری، ۵ نقش مهم دارد:

• بیان برند اداره
• هدایت و راهنمایی صحیح افراد در محیط برای جابجایی
• تمرکز چشم برای انجام فعالیت حرفه‌ای
• کمک به بهبود ارتباط بین افراد
• الهام بخشی و افزایش روحیه کارکنان

لامپ‌های LED کم‌مصرف از انواع تخت، کشیده، حبابی، آویزان و ناملموس (پنهان)، در طراحی فضای اداری مدرن، کاربرد فراوان دارند. البته ابتدا باید بیشترین نسبت نور طبیعی در نظر گرفته شود. حداکثر میزان نور برای ادارات، ۳۰۰ لوکس است. طبق اصول طراحی ساختمان اداری مدرن، این مقدار برای فعالیت‌های خاص مانند اتاق طراحی، به ۵۰۰ لوکس یا بیشتر می‌رسد. استفاده از متریال ضد بازتاب نور، جهت جلوگیری از آسیب به چشم کارکنان، ضرورت دارد. دوام منابع نور می‌بایست بالا باشد و نیاز به تعمیرات و تعویض به حداقل برسد.
۳ نوع نورپردازی در طراحی فضای اداری شامل «محیطی»، «وظیفه» و «متمرکز» می‌شوند. حرارت یا رنگ نور می‌تواند بین ۲۰۰۰ تا ۵۰۰۰ کلوین باشد. به‌طور میانگین، حرارت ۴۰۰۰ کلوین برای فضاهای کاری عادی پیشنهاد می‌شود. با استفاده از سیستم‌های هوشمند، می‌توان از روشن ماندن بلااستفاده لامپ‌ها جلوگیری، و در مصرف انرژی صرفه‌جویی کرد.

بررسی مزایای طراحی بیوفیلیک یا طبیعت دوست برای اداره

طراحی بیوفیلیک به زبان ساده، یعنی آوردن طبیعت به فضای داخلی یا نمای ساختمان اداری مدرن. این کار با افزودن گیاهان، اثاثیه شبیه به اشیای طبیعی و … صورت می‌گیرد. طراحی بیوفیلیک، بسیار برای سلامت جسم انسان فایده دارد و آن را بهبود می‌بخشد. قرار گرفتن در فضای سبز، سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. گیاهان هوا را تصفیه، و رطوبت محیط را به‌درستی تنظیم می‌کنند.
آوردن اجزای طبیعی به دفتر کار، برای سلامت روان کارکنان نیز مفید است و خلاقیت کارکنان و استعداد آن‌ها را بالا می‌برد. استفاده از اجزای طبیعی در طراحی دفتر کار مدرن، نیاز به تولید مواد مصنوعی آسیب‌زا برای محیط‌زیست را کاهش می‌دهد. رنگ‌های شبیه به طبیعت و منابع نور طبیعی، به تنظیم ساعت خواب انسان کمک می‌کنند.

جمع‌بندی

مهم‌ترین اصول طراحی ساختمان اداری مدرن عبارت‌اند از: طرح باز (فضاهای بزرگ و یکپارچه)، سبک مینیمال، فناوری‌های هوشمند، طراحی بیوفیلیک و نورپردازی تخصصی. انعطاف‌پذیری کاربردی، اصول پایداری، مسائل ایمنی، روان‌شناسی رنگ، اثاثیه ارگونومیک و سلامت کارکنان، نیز برای طراحی دفتر کار مدرن اهمیت دارند.