طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن

نویسنده : تحریریه آرل

تاریخ : دوشنبه , ۱۴۰۲/۱۰/۱۱ ۱۷:۴۳

طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن به عنوان راه‌حل پایدار و سازگار با محیط زیست برای محیط‌های شهری، به طور فزاینده‌ای محبوب می‌شود. با افزایش آگاهی زیست محیطی و نیاز به فضاهای سبزتر در شهرها، این طرح‌های نوآورانه مزایای بی‌شماری را هم برای محیط زیست و هم برای افراد ساکن در این فضاها ارائه می‌دهند.

بام‌های سبز با ظاهری عالی، کارآمد از نظر انرژی و سازگار با محیط زیست، راهی جالب برای استفاده از یک منطقه اغلب نادیده گرفته شده هستند. بام‌های سبز پوشیده از گیاهان، مزایای بسیار خوبی را برای هر ساختمان به ارمغان می‌آورند. البته مانند هر طرح دیگری، چند نکته منفی هم وجود دارد و هدف ما هم نشان دادن مزایا و معایب اجرای بام سبز است.

طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن چگونه است؟

بام‌های سبز که به عنوان روف گاردن نیز شناخته می‌شوند، روشی نوآورانه برای بهبود عملکرد و زیبایی‌شناسی پشت بام شما هستند. اساسا یک بام سبز شامل پوشاندن سطح پشت بام با پوشش گیاهی زنده و ایجاد یک اکوسیستم کوچک در بالای ساختمان شما است؛ مانند آوردن تکه‌ای از طبیعت و جنگل به بافت شهری می‌ماند.

یک باغ معمولی را تصور کنید؛ اما به جای اینکه روی زمین باشد، روی پشت بام شما قرار دارد. مثل این است که واحه خصوصی خود را چند قدم بالای سر خود داشته باشید. روف گاردن‌ها فضایی برای استراحت، گذراندن اوقات فراغت و حتی پرورش گیاهان یا سبزی‌های تازه هستند. درواقع آن‌ها می‌توانند یک پشت بام معمولی را به یک نقطه کانونی خیره‌کننده تبدیل کنند.

طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن یک زمینه به سرعت در حال رشد در قلمرو معماری پایدار و سازگار با محیط زیست است. این مفهوم شامل ایجاد فضاهای سبز کاربردی روی پشت بام‌ها است که مزایای بی‌شماری را هم برای محیط زیست و هم برای ساکنان ساختمان در بر دارد. بام‌های سبز معمولا از لایه‌های پوشش گیاهی و خاک تشکیل شده‌اند. در حالی که روف گاردن‌ها پیچیده‌تر هستند و عناصری مانند درختان، درختچه‌ها و محل‌های نشستن را در خود جای می‌دهند.

مزایای طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن

در سال‌های اخیر، بام سبز یا روف ‌گاردن‌ها به خاطر مزایای بی‌شمار خود محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند. این سیستم‌های نوآورانه سقف شامل نصب پوشش گیاهی روی پشت بام‌ها و تبدیل آن‌ها به فضاهای سبز پرجنب‌وجوش هستند. مزایای بام سبز و روف گاردن چندوجهی هستند؛ از مزایای محیطی گرفته تا زیبایی‌شناختی که در ادامه، آن‌ها را مورد بحث قرار خواهیم داد.

1. مزایای زیست‌محیطی

طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن به کاهش پدیده «گرمایش شهری» کمک می‌کند. این پدیده باعث شده است تا شهرها دمای بالاتری نسبت به مناطق روستایی اطراف خود داشته باشند. اما پوشش گیاهی روی سقف‌ها گرما را جذب و سپس دفع می‌کند. بنابراین گرمای تابش شده توسط ساختمان‌ها را به حداقل می‌رساند. علاوه بر این، بام سبز یا روف گاردن به عنوان یک عایق طبیعی عمل می‌کند و مصرف انرژی برای گرمایش و سرمایش ساختمان‌ها را کاهش می‌دهد. این امر منجر به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و کاهش هزینه‌های انرژی خواهد شد.

2. بهبود کیفیت هوا

پوشش گیاهی، یک فیلتر طبیعی است که ذرات گرد و غبار و آلاینده‌ها را از هوا به دام می‌اندازد. همچنین دی‌اکسید کربن، یک گاز گلخانه‌ای که مسئول گرمایش جهانی است را جذب می‌کند. در حالی که اکسیژن آزاد می‌کند و هوای پاک‌تری را به وجود می‌آورد. این سیستم تصفیه طبیعی به بهبود کیفیت کلی هوا در مناطق شهری می‌انجامد و درنتیجه، سلامت و رفاه ساکنان را افزایش می‌دهد.

3. زیبایی

طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن فضاهای سبز ارزشمندی را در مناطق شهری پرجمعیت فراهم می‌کند. این فضاها جذابیت زیبایی‌شناختی ساختمان‌ها را افزایش می‌دهند که ساکنان و بازدیدکنندگان می‌توانند به طور یکسان از آن لذت ببرند. ثابت شده است که این موضوع ارتباط مستقیمی با اثرات روانی و فیزیولوژیکی مثبتی مانند کاهش استرس و ارتقای سلامت روان دارد.

4. محافظت از پشت بام

بام‌های سبز و روف گاردن می‌توانند با محافظت از ساختمان در برابر شرایط آب‌وهوایی سخت، طول عمر اجزای آن را افزایش دهد. این گیاهان به عنوان یک سپر در برابر اشعه ماوراء بنفش، نوسانات شدید دمایی و آسیب فیزیکی ناشی از زباله‌ها عمل می‌کنند. این حفاظت به افزایش طول عمر مصالح سقف می‌انجامد و نیاز به تعمیرات یا تعویض‌های پرهزینه را کاهش می‌دهد.

5. مزایای اقتصادی

از نقطه نظر اقتصادی، طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن می‌تواند ارزش املاک را افزایش دهد. این نوع از طراحی معمولا توسط خریداران بالقوه، کاملا مطلوب است و می‌تواند ارزش ملک را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. به‌علاوه، این سقف‌ها به کاهش هزینه‌های گرمایش و سرمایش کمک می‌کنند و درنتیجه، صرفه‌جویی مالی طولانی‌مدت را برای مالکان ساختمان‌ها به همراه دارد.

معایب طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن

در حالی که مزایای طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن بسیار زیاد هستند، اما چند ایراد هم وجود دارد که قبل از سرمایه گذاری باید آن‌ها را در نظر بگیرید.

1. افزایش‌ هزینه‌ها

متأسفانه اجرای بام‌های سبز، گران‌تر از گزینه‌های سنتی‌تر خواهد بود. یکی از دلایل مهم این امر، پشتیبانی اضافی مورد نیاز برای تحمل بار افزایش یافته است. با این حال، این بام‌های سبز با گذشت زمان بخش زیادی از هزینه‌ها را جبران می‌کنند. پس اگر مزایای باورنکردنی این طرح را که قبلا بررسی شد در نظر دارید، نباید بگذارید تا هزینه نقش تعیین‌کننده‌ای در تصمیم شما داشته باشد.

2. افزایش بار ساختمان

در این موضوع شکی نیست که بام‌های سبز، سنگین‌تر هستند و به همین دلیل، برای اجرا نیاز به حمایت ساختاری بیشتری دارند. به طور معمول، افزودن یک بام سبز بین 50 تا 200 کیلوگرم بر متر مربع به بام موجود اضافه می‌کند. اگرچه برخی از پشت بام‌ها برای مقابله با افزایش بار نیاز به مقاوم‌سازی دارند، خوشبختانه سقف‌های مسطح اغلب قادر به تحمل این ظرفیت هستند.

3. افزایش نیاز به نگهداری

شما باید بام سبز خود را به عنوان یک باغ در نظر بگیرید که نیاز به آبیاری، تغذیه و جداسازی علف‌های هرز دارد. خودتان می‌توانید این کار را انجام دهید یا حتی شخصی را برای مراقبت از فضا استخدام کنید. در هر صورت، نگهداری چنین فضاهایی با هزینه‌ها و مشکلات خاص خود همراه است.

عوامل مهم در طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن

عوامل متعددی وجود دارند که باید در طراحی بام سبز و روف گاردن در نظر گرفت. ظرفیت سازه‌ای، آب‌وهوا، عایق رطوبتی، نگهداری، تنوع زیستی، زیبایی‌شناسی و هزینه همه نقش مهمی در موفقیت این طراحی دارند. یک بام سبز با طراحی خوب می‌تواند پایداری و زیست‌پذیری یک ساختمان را افزایش دهد و مزایای زیست‌محیطی و اجتماعی متعددی را ارائه کند.

1. ظرفیت سازه‌ای ساختمان

بام‌های سبز و باغ‌های پشت بام به سازه وزن اضافه می‌کنند که به طور بالقوه می‌تواند از ظرفیت باربری ساختمان فراتر رود. پس باید یک تحلیل ساختاری کامل انجام داد تا مشخص شود که ساختمان می‌تواند وزن اضافی را تحمل کند یا خیر. شاید برای اطمینان از ایمنی و پایداری سازه به تقویت‌هایی مانند تیرها یا ستون‌های اضافی نیاز باشد.

2. آب‌وهوای محل

بام‌های سبز و روف گاردن‌ها از نظر دما، بارندگی و نور خورشید تحت تاثیر آب‌وهوای محلی قرار دارند. گونه‌های مختلف گیاهی، نیازهای متفاوتی دارند. بنابراین آب‌وهوای منطقه، تعیین‌کننده انواع گیاهانی است که می‌توان در پشت بام پرورش داد. در مناطقی با آب‌وهوای گرم و خشک، باید از گیاهان مقاوم به خشکی برای کاهش مصرف آب استفاده کرد.

3. عایق رطوبتی

عایق رطوبتی نیز عاملی حیاتی در طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن است. غشای ضد آب باید بتواند در برابر آب و ریشه گیاهان مقاومت کند. علاوه بر این، یک سیستم زهکشی باید برای جلوگیری از تجمع آب در سقف نصب شود. چرا که این امر می‌تواند منجر به نشت و آسیب ساختاری شود. همچنین باید به شیب سقف توجه داشت تا از ریزش درست آب اطمینان حاصل شود.

4. تعمیر و نگهداری

بام‌های سبز نیاز به نگهداری منظم ازجمله آبیاری، کود دهی و هرس مداوم دارند. طراحی نقاط دسترسی آسان و ارائه سیستم‌های آبیاری کافی، برای تسهیل امور تعمیر و نگهداری بسیار مهم هستند. علاوه بر این، تعمیر و نگهداری باید در درازمدت برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی شود تا به سلامت و سرزندگی مداوم بام سبز یا روف گاردن انجامد.

5. زیبایی‌شناسی

زیبایی‌شناسی نیز در هنگام طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن باید مورد توجه قرار گیرد. این طراحی معمولا از ساختمان‌های اطراف یا از سطح خیابان قابل مشاهده است. بنابراین باید از نظر بصری جذاب باشد. طراحان باید گونه‌های گیاهی را انتخاب کنند که از نظر زیبایی‌شناسی دلپذیر باشند و سبک کلی معماری ساختمان را تکمیل کنند. استفاده از بافت‌ها، رنگ‌ها و ارتفاع‌های مختلف نیز می‌تواند روف گاردن‌های جذاب ایجاد کند.

6. هزینه

هزینه عاملی است که نمی‌توان آن را در طراحی بام سبز و روف گاردن نادیده گرفت. در حالی که بام سبز مزایای بی‌شماری را به همراه دارد، اما نصب و نگهداری آن نسبت به سقف‌های سنتی گران‌تر است. هزینه‌های مربوط به عایق رطوبتی، سیستم‌های زهکشی، آبیاری، انتخاب گیاه و نگهداری مداوم باید به‌دقت ارزیابی شوند. ضمنا ایجاد تعادل بین مزایای بلندمدت بام سبز و روف گاردن با سرمایه‌گذاری مالی اولیه و مداوم، بسیار مهم است.

انواع طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن

اما انواع طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن کدامند و کدام نوع برای کدام ساختمان‌ها مناسب هستند؟ بام‌های سبز گسترده، فشرده، نیمه فشرده و کانتینری چهار مدل طراحی هستند که می‌توان به فراخور ساختمان از آنها استفاده کرد.

1. بام‌های سبز گسترده

اگر به دنبال چیزی هستید که تعمیر و نگهداری آن کم و مقرون به صرفه باشد، بام‌های سبز گسترده بهترین انتخاب ممکن هستند. این نوع بام سبز معمولا دارای یک لایه خاک کم‌عمق و گیاهان کم‌رشد است که در شرایط سخت هم مقاومت می‌کند.

2. بام‌های سبز فشرده

برای کسانی که فضای آن‌ها کمی بزرگ‌تر است، بام‌های سبز فشرده تنوع بیشتری از گیاهان و گزینه‌های محوطه‌سازی را ارائه می‌دهند. با یک لایه خاک عمیق‌تر، می‌توانید یک باغ سرسبز بهشتی کامل با درختچه‌ها، درختان و حتی حوضچه‌های کوچک ایجاد کنید.

3. بام‌های سبز نیمه فشرده

طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن به صورت نیمه فشرده هم امکان‌پذیر است. بام‌های سبز نیمه فشرده درست در وسط بام‌های سبز گسترده و فشرده قرار می‌گیرند. چرا که تعادل مناسبی بین نیازهای نگهداری و تنوع گیاهان دارند. آن‌ها طیف وسیع‌تری از گزینه‌ها را در مقایسه با سقف‌های گسترده ارائه می‌دهند. در عین حال، نیازهای تعمیر و نگهداری را در سطح بام‌های سبز فشرده حفظ می‌کنند.

4. باغ‌های کانتینری

فضا کم است و نیاز به انعطاف‌پذیری بیشتری دارید؟ باغ‌های کانتینری مانند بام‌های سبز جمع‌وجور هستند. شما می‌توانید از گلدان‌ها یا حتی مواد بازیافتی برای ایجاد یک باغ کوچک روی پشت بام کوچک خود بهره ببرید.

مراحل طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن

قبل از فرو رفتن در طراحی و اجرای بام سبز یا روف گاردن، انجام یک ارزیابی کامل از سایت محل نصب ضروری است. این کار شامل بررسی عواملی مانند یکپارچگی سازه، قرار گرفتن در معرض خورشید، الگوهای باد و قابلیت‌های زهکشی است. با درک ویژگی‌های منحصر به فرد محل اجرا می‌توان طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن را به شکل صحیح انجام داد.

هنگامی که تمام اطلاعات لازم جمع‌آوری شد، زمان ظهور و بروز خلاقیت فرا می‌رسد. در این مرحله، شروع به ایده‌پردازی درباره بام سبز یا روف گاردن می‌شود. عواملی مانند زیبایی، عملکرد و استفاده بهینه از فضا بسیار ضروری خواهد بود. پس چه یک خلوتگاه آرام را متصور شوید یا یک باغ سبز پرجنب‌وجوش، فرآیند طراحی مطابق با نظر شما خواهد بود.

درنهایت، دریافت مجوزها و تاییدیه‌های لازم از مقامات محلی هم بسیار مهم است. مناطق مختلف ممکن است مقررات خاصی در مورد ساخت‌وساز، مصرف آب و ظرفیت باربری ساختمان داشته باشند. تعامل با مقامات مربوطه در مراحل اولیه، اجرای روان پروژه را تضمین می‌کند و هرگونه غافلگیری احتمالی در این مسیر را از بین می‌برد.

جمع‌بندی

با ادامه روندها و نوآوری‌های آتی در طراحی بام سبز یا روف گاردن و اجرای آن، این پتانسیل وجود دارد که حتی پایدارتر، از نظر بصری خیره‌کننده‌تر و کاربردی‌تر شوند. بنابراین، اگر قصد طراحی بام سبز خود را داشته باشید، آینده آن هم سبز و امیدوارکننده به نظر می‌رسد.

https://www.greenroofers.co.uk/green-roofing-guides/advantages-disadvantages-green-roofs/#:~:text=Unfortunately%20for%20green%20roofs%2C%20they,make%20up%20for%20the%20outlay.

https://greenroofs.org/about-green-roofs

https://livingroofs.org/introduction-types-green-roof/

https://science.howstuffworks.com/environmental/green-science/green-rooftop.htm