فلسفه ترن هوایی پیاده

تحریریه معماری آرل

حدود يک ماه از افتتاح رولر کوستر(ترن هوايي) عجيب و غريب پارک ‌هاينريش بيشتر نمي‌گذرد اما همين فاصله کوتاه کافي است تا همه درباره سازه‌اي عجيب‌و‌غريب صحبت کنند که در ارتفاعات پارک‌ هاينريش در جنوب دوئيس‌بورگ آلمان سر به آسمان افراشته و همه نگاه‌ها را به‌خود جلب کرده است. شايد خود طراحان اين حجم فلزي بزرگ و براق هم گمان نمي‌کردند، کارشان اين‌قدر سروصدا کند و اين مسير در هم پيچيده پياده‌روي که سازه آن شبيه يک ترن‌هوايي بزرگ است، اين‌قدر زود تبديل به يکي از مطرح‌ترين پروژه‌هاي سال‌ شود. طرح رولر کوستر توسط «هيک موتر» و «اولريش جنت» 2 آرشيتکت آلماني انجام شده است و درحال‌حاضر با ارتفاع 21متر، به روايتي بلندترين «مجسمه»اي است که تابه‌حال در آلمان ساخته شده است.

اين سازه فلزي بزرگ مسيري در هم پيچيده از لوله‌اي است که پس از طي پيچ‌وتاب زياد و رسيدن به ارتفاع اوج سرازير مي‌شود و دوباره به زمين برمي‌گردد. درون اين لوله به‌طرز هنرمندانه‌اي راه‌پله‌‌اي تعبيه شده که در طول مسير و هماهنگ با پيچش‌و‌چرخش لوله‌ها به‌طرز شگفت‌انگيزي در هم مي‌پيچد تا امکان پياده‌روي و پله‌نوردي و بالا رفتن و پايين آمدن از اين سرتا آن سر مهيا باشد. با اين‌حال در طول مسير موانعي وجود دارد که در اين مسيرها بن‌بست ايجاد مي‌کند. در نقاط عطف حرکت منحني‌وار لوله، چرخش پله‌ها چنان طراحي شده که در حالي که به نظر مي‌رسد پله بايد برگشته باشد، پله مسير منطقي خود را با تغيير شيب حفظ کرده و لوله پيچيده است. نحوه طراحي اين پله‌ها بسيار جالب است. بازديدکنندگان از محل اتصال حرکت پياده‌روي را شروع مي‌کنند اما چرخش‌ها در اين مسير هيچ‌کدام کامل نيست. مدام شيب پله‌ها تغيير مي‌کند و تغيير مسير دائم اتفاق مي‌افتد. بنابراين نمي‌توان از اين مسير انتظار پياده‌روي‌اي آرام و دلپذير داشت، بلکه چنان‌که منطق و کانسپت پروژه هم ايجاب مي‌کند، حرکت‌ها در آن رفت‌وبرگشتي و سريع است و مدام تغيير در نحوه حرکت اتفاق مي‌افتد. حرکت از يک نقطه در سطح زمين آغاز مي‌شود و بعد از پيچ‌وتاب‌هاي زياد و مواجهه با موانع و بن‌بست‌ها دوباره به‌همان نقطه بازمي‌گردد.
 

 

از دور اين سازه بزرگ و براق احساس سرعت را در بيننده‌ تداعي مي‌کند اما اين مسير ترن‌هوايي نيست و براي پياده‌روي و پله‌نوردي طراحي شده است. کافي است کسي نزديک آن شود يا به قصد پله‌نوردي پا داخل لوله‌ها بگذارد، آن وقت مسيري عجيب را براي پياده‌روي تجربه مي‌کند؛ مسيري که – به‌خصوص در نقاط اوج - منظره فوق‌العاده‌اي به پارک ‌هاينريش دارد. کانسپت اين پروژه سرعت است اما برخوردي متفاوت و هجو‌آميز با آن دارد. در اين پروژه، ميان سرعت سازه و رفت‌وبرگشت‌هاي کند که از يک نقطه شروع مي‌شود و در يک منطق نهيليستي بعد از پيچ‌وتاب‌هاي بسيار به‌همان نقطه بازمي‌گردد، تضاد ديالکتيکي وجود دارد که مفهوم حرکت‌هاي سريع و پيچيده را به هجو تبديل مي‌کند. شايد به همين دليل است که در همين زمان کوتاه به اين رولرکوستر لقب خرگوش و لاک‌پشت داده‌اند؛ داستان معروفي که سمبل نگاه هجوآميز به مفهوم سرعت است. در تحليل فلسفي اين سازه، نگاه نهيليستي و نوعي انکار پست‌مدرنيستي هم نسبت به مفهوم حرکت ديده مي‌شود. در واقع اين‌که اين سازه هيچ کارکردي ندارد و حتي جذابيت‌هاي تفريحي سازه‌هاي مشابهي مثل ترن‌هوايي را هم ندارد و حرکت در آن صرفا نوعي رفت‌وبرگشت پرهياهو و بي‌نتيجه است، به اين دريافت ذهني دامن مي‌زند. هيچ‌کس ترديدي ندارد که طراحي اين پله‌ها يک شاهکار تمام‌عيار مهندسي است. در حالي که به‌نظر مي‌رسد در بخش‌هايي از مسير که حرکت غيرممکن باشد، اين پله‌ها طوري طراحي شده‌اند که اين کار را ممکن مي‌کنند اما با اين همه اين سوال در پايان مسير در ذهن به‌وجود مي‌آيد که «آخرش که چه؟» البته اين ايراد به اين طرز تفکر فلسفي هم وارد است که با همين استدلال اين همه فلسفه‌بافي آخرش که چه؟ اما با همه اين‌ها اين پروژه باعث رونق اين منطقه در آلمان شده و باعث شده تا در همين مدت کوتاه گردشگران به‌سوي رولر کوستر جذب شوند و به اين منطقه بيايند اما در همين مدت کوتاه هم عکس‌العمل‌ها نسبت به آن متفاوت بوده است. بعضي‌ها جنبه سرگرمي آن را ديده‌اند، بعضي‌ها با دقت در فلسفه طراحي آن در جست‌وجوي معاني خاص آن برآمده‌اند اما غالبا برخورد با اين سازه، برخوردي دوگانه از دور و نزديک بوده است. رولر کوستر از دور خيلي جذاب به‌نظر مي‌رسد ولي از نزديک ماجرا خيلي جذاب ديده نمي‌شود. در طول مسير موانع زيادي وجود دارد که کسي را که قصد پياده‌روي کرده خسته مي‌کند و در مواقعي موجب مي‌شود که احساس سرخوردگي در او به‌وجود بيايد اما با اين همه نبايد غافل از اين نکته بود که فلسفه ترن‌هوايي و رولر کوستر نوعي تخليه انرژي است. در اين رولر کوستر خاص هم مي‌توان اين تخليه انرژي را در زمينه تخليه فلسفي ارزيابي کرد؛ آن هم تخليه‌اي فلسفي که در محيطي طبيعي و دل‌انگيز چون پارک‌ هاينريش اتفاق مي‌افتد.
شايد اين‌طور به نظر برسد که در تفسير فلسفي اين پروژه برخوردي اغراق‌آميز شده است اما اين پروژه ويژگي‌هاي سازه‌اي و جزئيات مکانيکي پيچيده‌اي دارد، همان‌طور که معماري خاص آن نيز خاص و منحصربه‌فرد است. با اين همه اين پروژه بيش از آن‌که از منظر سازه‌اي يا مکانيکي يا معماري و طراحي شهري، مورد توجه قرار بگيرد، در حوزه طراحي لنداسکيپ حائز اهميت است و بايد آن را از اين منظر نيز مورد توجه قرارد داد. يکي از نکات مهم و قابل توجه در اين پروژه اين است که از هر جهتي که به سازه آن نگاه شود، تصوير متفاوتي ديده مي‌شود. بخش‌هايي از سازه از فلز روي ضايعاتي ساخته و تلاش شده تا از الگوهاي ساخت پايدار در ساخت سازه استفاده شود. طول مسير اين رولر کوستر 220‌متر است و ارتفاع بلندترين نقطه آن به 21‌مترمي‌رسد.

 

 

پروژه نورپردازي خاصي دارد و منظره شب آن، بسيار تصوير حساب‌شده‌اي است. چراغ‌هاي خاصي روي نرده‌ها و بدنه لوله کار گذاشته شده و اين باعث مي‌شود که اين سازه که درحال‌حاضر نماد اين منطقه در آلمان شده، در شب درخشش ويژه‌اي داشته باشد و کارکرد نمادين خود را تکميل کند، ضمن آن‌که امکان استفاده از رولر کوستر در شب نيز براي استفاده‌کنندگان و مراجعان فراهم است.طراحان اين پروژه، در هشت‌سال گذشته کارهاي هنرمندانه را در فضاهاي عمومي و نمايشگاه‌ها انجام داده‌اند. اين دو معمار را به‌عنوان معماراني زمينه‌گرا (contextual) در آلمان مي‌شناسند. براي اين نوع معماران نحوه مواجهه با بستري که کار در آن انجام مي‌شود نکته بسيار مهم و قابل‌توجهي است.«هيک موتر» و «اولريش جنت» در اين پروژه نيز، خارج از اين خط حرکت نکرده‌اند. بستر پروژه به‌عنوان يکي از مراکز پياده‌روي مطرح بوده و در اين زمينه نيز طرح خود را همخوان با بستر محيط پيش برده‌‌اند.


منبع: http://memari.hmg.ir