معرفی کتاب : طراحی مسکن بر پایه سبک زندگی

خانه مکانی است که از دیرباز بیشترین تعامل را با انسان داشته و همواره با پیشرفت و گسترش ابعاد فکری انسان، از فضایی که تنها نقش سرپناه را دارد به فضایی با امکانات و کارکردهای متنوعی بدل شده است.
امروزه طراحی خانه به نحوی که مطابق با رفتارها، عادات، سنت، فرهنگ و در مجموع سبک زندگی انسان باشد؛ حائز اهمیت است.
سبک های مختلف زندگی عمدتاً با شیوه ای که افراد هر جامعه اوقات خود را برنامه ریزی و صرف می کنند، مشخص می شوند. همچنین محل زندگی هر فرد در شکل گیری سبک زندگی وی اثرگذار است. آنچه تحت عنوان عادات و رفتارهای فرد، قالب برنامه ها و اوقات او را شکل می دهد؛ در فضایی رخ می دهد که از بدو تولد در ارتباط تنگاتنگ با آن زیست و رشد می کند؛
فضایی که در آن می آساید، می اندیشد، در اجتماعی هر چند کوچک حضور می یابد و در خلال این اوقات، زندگی را در بُعد فردی و جمعی لمس می کند. از این رو طراحی خانه به عنوان فضایی که بیشترین اوقات عمر ساکنین را پوشش می دهد و میتواند در نقش جهت دهنده به رفتار انسان عمل کند ؛ از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
 

کتاب طراحی مسکن بر پایه سبک زندگی که در ادامه معرفی می شود نیز تلاشی در همین جهت است تا سکونت را مطابق با سبک زندگی ساکنان برنامه ریزی و طراحی کند. بدین منظور ، نویسنده فضاهای یک خانه را بر اساس روابط و رفتارها به پنج بخش عمده تشریفاتی، جمعی، خصوصی، پیرامونی و پشتیبانی تقسیم کرده و ملاحظات طراحی را شرح می دهد . همچنین به ترکیب این لکه ها بر پایه ی  روابط بینابینی می پردازد.

در این کتاب، معرفی و تحلیل لکه ها ، چگونگی ترکیب آنها و گوناگونی سلیقه ها و گرایش های بازار هدف در قالب 10 بخش تدوین شده که در ادامه به معرفی اجمالی آنها می پردازیم :

برنامه ریزی ساخت مسکن برای سبک های معاصر زندگی :

یک طراح همواره باید نسبت به گرایشات خریداران آگاهی داشته باشد و در طراحی به تمایلات کنونی افراد و آنچه مورد استقبال بازار هدف قرار می گیرد توجه داشته باشد . در راستای آگاهی سازی و در نظر داشتن تحولات سبک های معاصر زندگی ، مباحثی نظیر الویت های طراحی معاصر ، بازارهای نو ، سازه و روش لکه گذاری در طراحی ،  در این بخش مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

لکه های جمعی ( آشپزخانه ، صبحانه خوری ، هال خصوصی ) :

امروزه آشپزخانه کلیدی ترین عنصر در یک خانه ی معمولی به شمار می رود . اگر لکه ی جمعی را متشکل از آشپزخانه ، صبحانه خوری و هال خصوصی بدانیم می توان گفت آشپزخانه هسته ی شکل گیری فعالیت های خانواده و تعاملات آنهاست . اولین محدوده ی جمعی در هر خانه آشپزخانه است که میتواند در کنار یک بخش غیررسمی (صبحانه خوری) به عنوان عنصری واحد ، پذیرای لحظات فراغت خانواده در گردهمایی ها باشد.

شاید تصویر ذهنی شما از فضای آشپزخانه محلی است صرفاً برای طبخ و آماده سازی غذا ؛ اما جالب است بدانید که تحولات دنیای امروز،  سبک زندگی افراد و عادات و رفتارهای آنها را به طرز چشمگیری تحت تاثیر قرار داده است و به تبع ، فضاهایی که زندگی انسان در کالبد آنها جاریست نیز از این دگرگونی ها مصون نمانده و در حوزه ی عملکردی دستخوش تغییراتی شده است. لذا آشپزخانه نیز به عنوان عنصری از لکه ی جمعی در تعاملات و رفتارهای جمعی خانواده شرکت می کند و زمینه ی دور هم جمع شدن و فاصله گرفتن از روزمرگی ها را برای خانواده فراهم می سازد.
چنانچه این بخش با یک ایوان یا فضایی از این جنس نظیر حیاط خلوت که ردپایی از طبیعت دارد ؛ ترکیب شود به طراوت ، تازگی و مفرح بودن لکه ی جمعی در فضای خانه کمک میکند.

سومین عنصر این لکه هال خصوصی است که می تواند با یک چیدمان غیررسمی ، راحتی و آسایش را به کاربر القا کند . شاید بتوان گفت امروزه هال خصوصی در خانه ها به نوعی به مرکز رسانه بدل شده است و در برخی موارد شاهد وجود دیوار رسانه در این بخش هستیم که از آن تحت عنوان سینمای خانگی یاد میشود.

لکه های خصوصی ( خواب والدین، خواب های ثانویه ، اتاق مهمان ، کتابخانه)

طراحی فضایی برای زندگی زمانی میتواند نیاز کاربران را مرتفع سازد که به همه ی ابعاد زندگی توجه کافی را داشته باشد . همه ی افراد برای دستیابی به آرامش و زدودن خستگی ها از جان و جسم خود ، تمایل دارند زمانی را در فضایی خصوصی بگذرانند و اصطلاحاً با خود خلوت کنند.
در طراحی خانه ایجاد توازن میان زندگی جمعی و فردی حائز اهمیت است از این رو طراح همواره باید ابعاد مختلف سبک زندگی ساکنین را در نظر داشته باشد.
از آنجا که فردیت تک تک ساکنین خانه در بخش خصوصی مجال بروز می یابد ؛ می توان گفت لکه ی خصوصی فرصتی برای رفتار های فردی از قبیل مطالعه ، تفکر ، تأملات خلاقانه و ... را فراهم می سازد.

لکه های تشریفاتی( ورودی ، نشیمن ، غذاخوری) :

این بخش عمدتاً برای فعالیت های خاص نظیر مهمانی های خانوادگی و سایر فعالیت های اجتماعی استفاده می شود. طراحی بخش تشریفاتی منطبق با تمایلات کاربران ، می تواند خاطرات خوشی را در مناسبت ها ، مهمانی ها و دورهمی های خانوادگی برای افراد رقم بزند.
ورودی خانه به عنوان اثرگذارترین بخش برای مخاطب عمل می کند و دعوت کنندگی حداقل ویژگی آن محسوب می شود. همچنین می تواند مکانی برای آخرین تأثیر و خاطره انگیزی نیز در نظر گرفته شود.

اغلب خریداران ، وجود فضایی در خانه را که با اندکی چاشنی تجملات و تشریفات همراه باشد ؛ می پسندند. از آنجا که فرهنگ مهمان نوازی در سبک زندگی معاصر همچنان پررنگ است ، مالکین مسکن ترجیح می دهند مراسم و مهمانی های خود را در فضایی مجزا که به طرز رسمی چیدمان شده ؛ برگزار کنند.
ابعاد فضای نشیمن ، نوع طراحی آن و میزان پرداختن به تشریفات آن ، همگی وابسته به مطالبات بازار ، محدودیت های هزینه و فرهنگ و آداب خریداران است. اما به طور کلی طراحی نشیمن باید در هماهنگی با سایر عناصر لکه ی تشریفاتی ( ورودی ، غذاخوری) صورت گیرد تا در نهایت یک کل منسجم در کنار سایر لکه ها ، خانه ای واحد و یکپارچه را تعریف کند.

فضای غذاخوری نیز مانند نشیمن برای رویداد های خاص به کار گرفته می شود. معمولاً در مراسم هایی که مهمان نوازی همراه با تعارف غذا باشد این فضا ایفای نقش می کند.
در طراحی لکه ی تشریفاتی نه تنها ظاهر فضا بلکه تا جزئی ترین لایه های زیرین کالبدی نیز باید در نهایت وقار و شکوه و ظرافت طراحی شود لذا تجهیزات نورپردازی ، کیفیت نازک کاری ها ، نوع مصالح ، موقعیت پنجره ها و منظره ای که از پس این پوسته های شفاف پیش چشم مهمان قرار می گیرد همگی در تعامل کاربر با فضا و خاطره ای که در ذهنش تثبیت می شود اثرگذار است.
شاید بتوان گفت بخش تشریفاتی ، صحنه ی اصلی خانه ی ما را می سازد بنابراین خلق صحنه ای جذاب ، کارا و مفرح که با بخش های پشت صحنه به خوبی در ارتباط باشد ؛ حائز اهمیت است.

لکه های پشتیبان( پارکینگ ، انبار ، زیرزمین ، رختشورخانه ، اتاق زیر شیروانی )

فضاهای پشتیبانی الزاماً جذابیت بصری ندارند اما از آن جهت که خدمات رسانی بر عهده این فضاها است برای خریداران بسیار مهم هستند  و باید با همان دقتی که سایر بخش ها طراحی می شوند ؛ طراحی شوند.

لکه های پیرامونی ( حیاط پشتی ، حیاط جلویی ، زمینه ، همسایگی ، نمای شهری ) :

 

 

محوطه های پیرامونی در واقع گسترشی از فضاهای زندگی هستند که طراحی آن ها همواره باید رابطه
عمومی/ خصوصی را متعادل سازد. طراحی فضاهای پیرامونی به شیوه ای مطلوب،  نشان دهنده ی توجه همه جانبه به محیط در برگیرنده ی کاربری مسکونی است و ضمن فراهم کردن چهارچوبه ای خارجی ، روابط اجتماعی را ارتقا می بخشد.

فرایند ترکیب ( قرار دادن همه چیز در کنار یکدیگر) :

 

 

پس از شناخت لکه های گوناگون ، کنار هم قرار گرفتن آنها در فضایی سه بعدی شاید سخت ترین مرحله باشد زیرا طراحان باید سبک زندگی کاربران و اهداف بازار را در توازن با ملاحظات فنی ، کنترل هزینه ، محدودیت های سازه و ... قرار دهند.  در اینجا توجه به ویژگی های مشترک سبک زندگی میتواند به فرایند نتیجه گیری ، سهولت بخشد مثلا :
-نیاز ساکنین به حریم
-تفکیک بخش های غیر رسمی از رسمی
- توجه به بخش های آرامش دهنده و لذت بخش

بازاریابی( گوناگونی در سلیقه ها ) :

با توجه به تحولات عصر حاضر ، متقاضیان مسکن دارای تفاوت های زیادی هستند که در طراحی فضای سکونتشان باید این تفاوت ها دیده شود . توجه به بازه ی سنی والدین ، تعداد فرزندان و بازه ی سنی آنها ، وضعیت تاهل ، وضعیت اشتغال افراد و ... از جمله عواملی هستند که باید نسبت به اثرگذاری آنها در طراحی آگاه باشیم.

ملاحظات مجتمع های مسکونی ( کم بیش است) :

 

 

امروزه زندگی در مجتمع ها جایگاهی خاص در جامعه دارد و شامل شخصیتی منحصر بفرد با برنامه هایی برای تمام قیمت ها است و نسبت به دهه های پیش دقت طراحی بیشتری را می طلبد.
از نظر اهمیت طراحی ، امروزه مجتمع های مسکونی با ارائه ی راه حل های خلاقانه و منطبق با سبک زندگی افراد ، به اندازه ی خانه های ویلایی مورد استقبال قرار گرفته اند . از سوی دیگر مجتمع های مسکونی از آن جهت که تعداد خانوار بیشتری را در خود جای میدهند و امکانات عرضه شده به خریداران بیشتری تعمیم می یابد ؛ امروزه جای خود را میان خریداران مسکن باز کرده اند.

البته لازم به ذکر است که گسترش فضاهای مسکونی به شکل عمودی و محدودیت هایی که در این نوع سازماندهی وجود دارد ( حفظ حریم ، نور ، دید مطلوب ، کیفیت ارتباط با طبیعت و  ... ) چندان به مذاق افراد خوش نمی آید . در اینجا خلاقیت طراح نقش تعیین کننده ای دارد ؛ چنانچه بتواند با تبدیل محدودیت به فرصت و طراحی بر پایه سبک زندگی کاربران ، فضای سکونت را به نحوی مطلوب ساماندهی کند مجتمع های مسکونی در میان خریداران پذیرفته میشوند.

گرایش های آتی در ارزش های مصرف کنندگان : بحث از شیوه ی زندگی و لکه های مسکونی بدون در نظر گرفتن گرایش هایی که به آینده راه می یابند و یا به نوعی گرایش های آتی سازندگان و خریداران محسوب می شوند ؛ ناقص است لذا نوعی نگاه به آینده همواره می تواند راهنمای طراحان ، سازندگان و خریداران قرار گیرد.
 

نتیجه گیری :

شیوه ی طراحی با لکه ها ، چهارچوبی را برای طرح ریزی خانه فراهم می کند که می تواند با شیوه های زندگی متفاوت ، منطبق شود . این فرایند همچنین قابل تعمیم به بازه ی گسترده تری از ارزش هاست و به عنوان نقطه آغازی قابل اتکا برای دستیابی به نتایج کلی عمل می کند.
 

مشخصات کتاب : 

عنوان: طراحی مسکن بر پایه سبک زندگی
موضوع: معماری خانگی
نویسنده : جیمز ونتلینگ
مترجم : حبیب قاسمی
ناشر: کتابکده کسری 
قطع: وزيری 
سال انتشار: ۱۳۹۲
تعداد صفحات: ۱۰۴

تحریریه معماری آرل