از نظام های معماری کلاسیک چه می دانید؟

اگر به سبک معماری کلاسیک علاقه مندید و در پروژه آتی خود تصمیم دارید از این سبک استفاده کنید، دانستن در مورد نظام های معماری کلاسیک برای شما ضروری بوده و می تواند به شما در امر طراحی کمک کند. نظام های معماری کلاسیک در حقیقت مجموعه ای از قواعد و اصول طراحی متعلق به این سبک می باشند که دقیقا شبیه به کتاب های استاندارد طراحی هستند که امروزه مورد استفاده معماران قرار می گیرد. معماری کلاسیک شامل پنج نظام است که سه نظام آن متعلق به معماری یونان و دو نظام آن برگرفته از معماری روم می باشد. ویژگی نظام های معماری کلاسیک به خصوص از طراحی ستون ها قابل تشخیص بوده و حتی امروز نیز از این نظام ها در معماری استفاده می گردد.

در معماری غربی، هر آنچه "کلاسیک" خوانده می شود به این معناست که برگرفته از تمدن یونان و روم باستان می باشد. نظام کلاسیک معماری درحقیقت رویکردی در طراحی بناهاست که در یونان و روم پایه گذاری شده است. زمان بهره گیری از این قواعد، از حدود سال 500 قبل از میلاد تا سال 500 بعد از میلاد می باشد، یعنی دورانی که امروز ما آن را دوران کلاسیک معماری می خوانیم. در سال 146 قبل از میلاد یونان بخشی از امپراتوری روم شد و به همین دلیل است که این دو تمدن غربی را امروز در یک دسته و تحت عنوان "کلاسیک" می خوانیم.
در طول این زمان، معابد و بناهای مهم عمومی براساس این 5 نظام متفاوت ساخته می شدند که هر یک از آنها از یک سکو مشخص، یک ستون مشخص (شامل پایه، بدنه ستون و سرستون) و یک اسپر (حدفاصل سرستون و لبه بام) متفاوت در بالای ستون تشکیل می شدند. نظام های کلاسیک در طول عصر رنسانس، از زمانی که معمارانی همچون جیاکومو باروزی ویگنولا در مورد این نظام ها شروع به نوشتن کردند و دوباره از آنها در طراحی استفاده کردند، دوباره محبوبیت یافتند.
جیاکومو ویگنولا در کتاب خود در سال 1563 می گوید: "در معماری واژه "نظام" در حقیقت بیانگر یک ترکیب بندی مشخص از سکو، ستون و اسپر به همراه تزئینات آنها می باشد. نظام یعنی نحوه قرارگیری کلیه اجزا به صورت کامل و بدون نقص و همینطور قاعده مند در یک ترکیب بندی زیبا. در یک کلمه واژه نظام متضاد درهم ریختگی و آشفتگی است." در ادامه در مورد اینکه این نظام ها چه هستند، توضیح داده خواهد شد.

نظام های یونانی در معماری

در مطالعه اعصار مختلف در تمدن یونان باستان، طول این دوران از زمان سال 500 قبل از میلاد، به عنوان دوران کلاسیک شناخته می شود. یونانیان در این دوران سه نظام معماری به وجود آوردند که هریک سبک متفاوتی در ستون سازی دارد.
اولین ستون سنگی شناخته شده مربوط به دوران کلاسیک، متعلق به نظام دوریک است، که نام آن برگرفته از دوران دورین در قسمت غربی یونان می باشد. دوران دورین، اولین زمانی است که این سبک معماری در آن دیده شده است. اهالی یونان شرقی در منطقه ایونیا نیز سبک خاص خود را در طراحی ستون ها به وجود آوردند که نظام ایونیک نام دارد. نظام های کلاسیک هیچ یک تنها منحصر به یک منطقه خاص یونان نیستند اما متاثر از اولین منطقه ای که در آن بناهایی با این سبک مشاهده شده است، نام گذاری شده اند. پرکارترین نظام معماری یونانی که از بیشترین تزئینات بهره برده است، که بعد از دو نظام دوریک و ایونیک گسترش پیدا کرد و شایدامروزه شناخته شده ترین نظام یونانی باشد، نظام کورینتی نام دارد که اولین بار در منطقه مرکزی یونان به نام کورینت دیده شد.

شیوه دوریک

ساختمان Grange انگلستان مربوط به قرن نوزدهم، شیوه معماری و سرستون های دوریک

شیوه ایونیک

شیوه کورینتی

نظام های رومی در معماری

معماری کلاسیک یونان باستان بعلاوه توانست بر طراحی بناها در امپراتوری روم نیز تاثیر بگذارد. استفاده از نظام های رومی معماری، در معماری ایتالیا ادامه یافت و معماران رومی همچنین توانستند از خود تغییراتی در این شیوه ها به وجود آوردند و دو سبک ستون سازی یونانی را با هم تلفیق کردند. نظام توسکانی که اولین بار در منطقه توسکانی ایتالیا دیده شد به واسطه سادگی بسیار آن شناخته می شود. سادگی این نظام حتی خطی تر و ساده از نظام یونانی دوریک است. در نظام دیگر رومی که نظام تلفیقی نام دارد، سرستون و بدنه ستون را به سادگی می توان با ستون کورینتی یونانی اشتباه گرفت اما قسمت اسپر این دو ستون سازی بسیار با هم متفاوت است.

بناهای Piazza dei Miracoli توسکانی ایتالیا، شیوه معماری کورینتی

احیا نظام های کلاسیک

اگر به واسطه دست نوشته هایی که از معماران دوران کلاسیک به جای مانده است، نبود تاکنون نظام های کلاسیک در معماری به دست فراموشی سپرده شده بودند. معمار رومی، مارکوس ویتروویوس، که در زمان قرن اول پیش از میلاد زندگی می کرد ویژگی های سه نظام معماری یونانی و نظام توسکانی را در کتاب معروف خود De Architectura یا "ده کتاب معماری" ثبت کرده است.

مارکوس ویتروویوس

معماری وابسته به آن چیزی است که ویترویوس آن را " تناسب " می نامد. کمال سبک کلاسیک زمانی به دست می آید که یک کار دقیقا بر مبنای اصول تصویب شده آن ساخته شود. کمال یک بنا می تواند از پیش تعیین شود و یونانیان نظام های معماری خاصی را از پیش تعیین کردند تا به خدایان مختلف یونان ادای احترام کنند.

کتاب De Architectura ویتروویوس

ویتروویوس در کتاب اول خود می گوید: "معبد خدایان مینروا، مارس و هراکلس (هرکول) به سبک دوریک ساخته خواهند شد، چرا که نیروی مردانه این خدایان باعث می شود، ظرافت، عنصری کاملا نامتناسب برای خانه آنها باشد. برای معابد ونوس، فلورا، پروسرپین، اسپرینگ واتر، و نیمپز، نظام کورینتی به واسطه شکوه خاص آن استفاده خواهد شد چرا که آنها الهه هایی سرشار از ظرافت هستند و بنابراین خطوط ظریف این سبک، گل ها و برگ های آن و همینطور پیچک های تزئینی این سبک دقیقا در جایی که باید به خانه این خدایان تناسب می بخشد. ساخت معابد با استفاده از نظام ایونیک، برای خدایان جونو، دیانا، پدر باکوس و سایر خدایانی از این دست، متناسب با موقعیت بینابینی است که آنها دارند. برای خانه این خدایان ترکیب مناسبی از شدت و خشکی نظام دوریک و ظرافت نظام کورینتی لازم است."

معابد ونوس، رم

ویترویوس در کتاب سوم خود، به ترتیب در مورد تقارن و تناسب می نویسد. اینکه در طراحی برای بنای معابد، قطر بدنه ستون چقدر باید باشد و اینکه ارتفاع ستون ها متناسب با این قطر چقدر است. به طور مثال او در بخش هایی از کتاب خود می گوید: "تمام المان هایی که بر فراز یک ستون قرار خواهند گرفت مانند افریز، فرسپ و سنتوری و ...  می بایست به اندازه یک دوازدهم ارتفاع خود به سمت جلو متمایل شوند.... هر ستون می بایست 24 قاشقی داشته باشد ..." ویترویوس بعد از بحث در مورد مشخصات ستون ها در مورد تاثیر بصری استفاده از چنین ویژگی هایی در ستون ها نیز توضیح می دهد. ویترویوس به واسطه مستند کردن ویژگی های معماری زمان خود، به عنوان اولین نویسنده کتاب معماری و کتاب او به عنوان اولین کتاب معماری جهان شناخته می شود.
رنسانس متعالی در قرن پانزدهم و شانزدهم علاقه به معماری یونان و روم را دوباره برانگیخت و این زمانی است که زیبایی ویترویوسی هم در قالب نوشتار و کتاب و هم به لحاظ فیزیکی و درقالب بنا، ترجمان پیدا کرد. بیش 1500 سال پس از آنکه ویترویوس کتاب "De Architectura" را نوشت، این کتاب از زبان های لاتین و یونانی به زبان ایتالیایی ترجمه شد. شاید اتفاق مهمتر در این زمان آن بود که معمار رنسانسی ایتالیا،  Giacomo da Vignola، یک رساله مهم درباره نظام های معماری کلاسیک نوشت که در آن کامل تر به تشریح این 5 نظام پرداخته شده بود.

معمار رنسانسی ایتالیا Giacomo da Vignola

رساله ویگنولا که در سال 1563 میلادی منتشر شده است به نام " 5 نظام معماری" به عنوان راهنمایی برای سازندگان بناها در سرتاسر اروپای غربی درآمد اما معماران رنسانسی، معماری کلاسیک را به گونه جدیدتری از معماری تبدیل کرده و آن را دوباره احیا کردند به گونه ای که طراحی های کلاسیک آن زمان دقیقا مانند طراحی دوران یونان و روم نبود. همانگونه که امروز نیز بناهایی که به سبک نئوکلاسیک ساخته می شوند، دقیقا مقید به نظام های معماری پیشین در دوران کلاسیک نیستند.

اگرچه ابعاد و تناسبات معماری کلاسیک دقیقا امروز استفاده نمی شود اما هر کجا از نظام های کلاسیک استفاده شود، این بناها شیوه معماری خود را به صراحت به نمایش می گذارند اگرچه امروزه، روش ساخت ما در مورد "معابد"مان،  خیلی دور از آنچه در دوران باستان اتفاق می افتاده، نیست، اما اینکه بدانیم ویترویوس چگونه از سبک های مختلف ستون سازی استفاده می کرده است می تواند به ما در انتخاب نوع ستون سازی کمک کند، حتی اگر این ستون سازی صرفا برای جلوی یک ایوان باشد.

تحریریه معماری آرل
منبع: thoughtco.com