با زلزله های پیش رو چه کنیم؟

"جو موضعی". این بزرگترین دردسری است که بر ذهن، تفکر و تصمیمات مردم ما غالب شده. تا زمانی که اتفاقی نیوفتاده کوچکترین اهمیتی به مسائل پیرامون خود نمی دهیم و پس از رخداد هر اتفاقی دست بردار نیستیم. زلزله چهارشنبه، تهران را دستخوش همین معضلات کرد. اینکه در هنگام بروز این حوادث طبیعی چگونه برخورد کنیم. همیشه تیتر خبرهای روزنامه ها و وبسایت ها این بوده: ایران زلزله خیز ترین کشور خاور میانه- ایران جزء 10 کشور زلزله خیز جهان- ایران با بحران زلزله همراه است- نیروهای امداد و اسکان آماده برای مقابله بعد از حادثه. خب قبل از حادثه چه کار کنیم؟ چه آموزش هایی را باید به عموم ارائه دهیم؟ کشورهای بزرگ دیگر مانند: ژاپن، شیلی، آمریکا، چین، هند و ... که بعضی از آنها زلزله های به مراتب سخت تری را نسبت به ما تجربه کردند چه می کنند؟ مردم توکیو و کالیفرنیا که به طور مکرر زلزله را تجربه می کنند، هر ساله خانه خود را احیا یا تعمیر می کنند؟ واکنش دولت و مسئولان عالی رتبه در کشورهای دیگر چه فرقی با مسئولین در حاضر در کشور ما دارند؟
این موارد و هزاران سوال دیگر ذهن مردم کشور را درگیر کرده است. اما چگونه می توانیم بهترین پاسخ را به عموم ارائه دهیم.  برای بررسی برخی از سوالات و مشکلاتی که چند شب پیش شاهد آن بودیم خلاصه ای را در ادامه مطلب برای شما قرار داده ایم.

اول اقدامات برای مقابله با زلزله چیست؟

عادت بد ما ایرانی ها این بوده که چند ساعت، چند روز یا نهایتاً چند هفته پس از حادثه فراموش می کنیم که باید اقدامات مهم تر و جدی تری برای بروز حوادث بعدی انجام دهیم. به کل آماده بودن در ذات ما وجود ندارد یا کم پیدا می شود. همیشه واکنش های ما به پیش از حادثه برمی گردد. می دانیم که بروز یک زلزله سخت در تهران اجتناب ناپذیر است. بسیاری از کشورهای دیگر هم شرایطی مشابه ما را تجربه کرده اند. اما آنها چطور در مدت 20 سال گذشته خود را با این شرایط وفق داده اند؟ کشورهای آسیای جنوب شرقی (بخصوص ژاپن) هر ساله به حوادث سختی مانند زلزله، سونامی یا رانش زمین در مقیاس های بزرگ دست و پنجه نرم می کنند. استفاده از تجربه مهندسی و زیرساخت های ساختمانی چنین کشورهایی بهترین فرصت برای مقابله با آسیب های جانی و مالی است. توکیو و کالیفرنیا به طور مکرر زلزله را تجربه می کنند و با ایجاد راه حل های نوین مانند: سازه های هیدرولیکی یا فنری در قسمت بادبند یا فونداسیون از بروز حادثه های جانی یا مالی جلوگیری می کنند. یا سبک کردن مصالح بنایی در کف و دیوارها سال هاست که مورد استفاده قرار میگرد. امری که در ایران به درستی جا نیوفتاده و  هنوز هم از منسوخ ترین نوع مصالح بنایی به عنوان جداکننده یا پرکننده مورد استفاده قرار می گیرد.

اقدامات مسئولین در قبال مقابله برای قبل و پس از حادثه

اقدامات پیش از حادثهدر مقاوم سازی ساختمان،ترمیم بافت های فرسوده و ساخت و ساز پیشرفته خلاصه می شود. به طور قطع یک سیستم منظم و قانون مند می تواند در گسترش عوامل بیشترین تأثیر را بگذارد. وضع قوانین ساخت و ساز و رعایت به آن ضروری است. امری که متاسفانه در تهران به طور یکنواخت مشاهده نمی شود. ضوابط اجرایی و کیفیت ساختمان های مسکونی (فقط سازه و رعایت حداقل های مهندسی) در تجریش نسبت به ساختمانی که در مناطق پایین تهران به اجرا در می آید زمین تا آسمان تفاوت دارد. نوسازی و مقاوم سازی از عوامل مهم برای پیش گیری است. مردم تهران به جای اینکه وقت خود را به شایعه پراکنی یا خبرگزاری در کانال های تلگرام یا شبکه های اجتماعی بگذرانند، جلسه ای برای ایجاد مقاوم سازی و نوسازی در ساختمان خود برگزار کنند. لازم به ذکر است که این اقدامات فقط نباید از طرف مردم باشد. دولت و سازمان های دولتی می بایست تسهیلات کافی برای مقاوم سازی به مردم ارائه دهند. برنامه ریزی برای ارائه تسهیلات مقاوم سازی و ایجاد برنامه زمان بندی برای بررسی سازه های ساختمان های قدیمی یا فرسوده می تواند از طریق خبررسانی در تلویزیون، سایت ها و شبکه های اجتماعی توسط سازمان های دولتی صورت گیرد.
اقدامات پس از حادثه هم به حضور سریع نیروهای متخصص و ستاد بحران بستگی دارد. اینکه تمام لوازم و جوانب مقابله با این شرایط را در نظر بگیرند. البته همکاری نیروهای مردمی هم در این موارد قابل ذکر می باشد. اینکه مردم با آرامش کامل نسبت به این حوادث واکنش نشان دهند.

مواردی که می بایست در هنگام زلزله خفیف رعایت کنیم

چهارشنبه، 29 آبان 96 مثال عینی از واکنش اشتباه مردم پس از خروج از منزل بود. اینکه ابتدا همه خودروهای خود را از پارکینگ خارج کنند اصلا طبیعی نیست. چون اگر زلزله ادامه پیدا می کرد و با شدت بیشتری اتفاق می افتاد با ترافیک سنگین و بسته شدن معابر دسترسی محلی روبرو می شویم. در این صورت نیروهای امداد چگونه می توانند خود را به محل حادثه برسانند. نکته عجیب اینکه بسیاری با عجله تهران را ترک کردند و با سرعت از طریق بزرگراه ها به خارج از استان تهران سفر کردند. تجربه ثابت کرده که تصادفات جاده ای در شب بیشتر از زلزله جان انسان ها را می گیرد. خطرات جاده با رانندگی عجولانه به مراتب بیشتر از یک حادثه  طبیعی است که هر چندین سال یک بار رخ می دهد. هجوم مردم به پمپ های بنزین هم جالب توجه بود. پمپ بنزین از جزء خطرناک ترین مکان های موجود در هنگام بروز زمین لرزه است.  استقبال عجیب مردم از پمپ بنزین باعث بروز ترافیک سنگین در تمام مسیرها شد. اسکان مردم در خیابان ها چند ویژگی فاجعه بار داشت. مثلا برخی به کنار دیوار محوطه یا دیوار ساختمان پناه برده بودند. اولین نقطه ساختمان که در هنگام زلزله آسیب دیده و همیشه خطر آسیب رساندن دارد، دیوارهای ساختمان می باشد. اکثر دیوار منازل خانه های ما فقط جداکننده هستن و قابلیت باربر بودن را ندارند. برخی دیگر نزدیک به کانال های آب در بلوارها چادر زده بودند. سطح کانال ها فقط به واسطه بلوک های بتنی پوشیده شده که هیچ گونه اتصال سازه ای با کف ندارد. همیشه فضای بازی که کمترین تأسیسات مکانیکی یا الکتریکی را به خود اختصاص داده امن ترین نقطه برای اسکان است. همه موارد فوق زمانی صدق می کند که زمین لرزه شدت کمی داشته باشد تا اهالی بتوانند در اولین فرصت از منزل خارج شوند و فقط با خود دو کیف متوسط (یکی با تجهیزات کمک های اولیه و دومی با وسایل شخصی ضروری مانند: لباس، غذای کنسروی، چادر و ...) از ساختمان خارج شوند. با قطع برق و گاز ساختمان هم می توانید ایمنی ساختمان پس از وقوع پیش لرزه و در هنگام بروز پس لزره بیشتر کنید.

مواردی که می بایست در هنگام زلزله های شدید رعایت کنیم

همیشه این جمله را شنیده ایم که هر موقع زلزلع را حس کردی فرار کن. اما این نکته در مورد زلزله های شدید صدق نمی کند. چون اصلا ذره ای شانس برای خروج از منزل ندارید. مگر اینکه در طبقه اول ساکن باشید و کمتر از 5 ثانیه به خارج از منزل بروید که آن هم بستگی به موقیت، زمان بروز حادثه و آمادگی شما دارد. تکان های شدید به حدی است که مجال تکان خوردن به شما نمی دهد. انگار شما یک توپ فوتبال دستی هستید که توسط آدمک های میز به این طرف و آن طرف پاس داده می شوید. در این موقع بهترین نقطه برای حفظ جان شما درون خانه می باشد. اینکه به ستون ها نزدیک شوید، یا زیر پوتر (تیرهای افقی بتنی) یا هر گونه تیرهای افقی پناه بگیرید. پناه گرفتن زیر میز یکی از حداقل اقداماتی است که می تواند در نجات جان شما یا جلوگیری از بروز آسیب های جدی کمک کند. اگر هنگام بروز زلزله خواب بودید و نتوانستید عکس العمل سریعی از خود نشان دهید، بالش خود را روی سر خود قرار داده تا از برخورد اشیای و آوار تا حدودی شما را ایمن سازد. معمولا قسمت هایی که سازه های ساختمان وجود دارند، ایستایی ساختمان را بیشتر از سایر نقاط تظمین می کنند. باکس پله از عرصه هایی است که به دلیل قرار گرفتن 4 ستون از استقامت بالایی برخوردار می باشد. 


تحریریه معماری آرل
منبع:statista.com