سینماهای قدیمی تهران تخریب می شوند!

سینماهایی که شب‌های لاله زار را با چراغ‌های رنگی‌شان روشن می‌کردند و فیلم‌ها و پوسترهای سردرشان تا نقل هر محفلی بود حالا دیگر فقط در فیلم‌ها دیده می‌شوند و چندسالی می‌شود که اکثر سینماهای تهران از یک مرکز تجاری میگذرند. مراکزی که معمولا بلندبالا هستند و طبقه آخر را به سالن‌های سینما اختصاص داده‌اند. در کنار ساخت این سینماها در پردیس‌های تجاری سینماهای قدیمی تهران هم یکی پس از دیگری به جای ترمیم و بازسازی به بهانه‌های مختلف تخریب می‌شوند که جدیدترین آن تخریب سینما الوند برای ساخت ایستگاه مترو در میدان خراسان است.

تخریب سینما الوند برای ساخت ایستگاه مترو

به دنبال تخریب سریالی سینماهای تهران، این بار سینما الوند که خیلی وقت است ماهیت سینمایی خود را از دست داده برای احداث ایستگاه خط 6 مترو تخریب شد که این دومین سینما است که در یک سال پیش برای احداث مترو تخریب شده است.
سینما الوند که در جریان اتفاقات سال ۱۳۵۷ دچار آتش سوزی شده بود، مدتی تعطیل و پس از مرمت‌های اولیه به عنوان محل عرضه و فروش البسه و پوشاک فصلی مدتی استفاده و مدت زمانی نیز به عنوان فروشگاه‌های بهاره در ایام قبل از نوروز از آن بهره‌برداری می‌شد.
آغاز تخریب سینما الوند در اواخر سال گذشته آغاز شده و قرار بر این است که به عنوان مجتمع ایستگاهی مترو میدان خراسان و ایستگاه خط شش در زمین سینما الوند ساخته شود. ساخت و ساز این ایستگاه و مجتمع تجاری به جای سینما الوند به عهده مدیریت اقتصادی و سرمایه‌گذاری به عنوان کارفرما و مهندسین مشاور آربیتا به عنوان مشاور است.
در نزدیکی سینما الوند دو سینمای دیگر در حوالی میدان خراسان به نامهای؛ سینما پیوند (شهوند سابق) و سینما سایه (سایانا سابق) قرار دارد که شوربختانه چندین سال است که غیر فعال بوده و بیم آن می‌رود که به زودی تخریب و مجتمع‌های تجاری جایگزین آن شوند. هر دو سینمای اشاره شده از سینمای با گنجایش ۱۰۰۰ نفر و از سینمای بزرگ شهر تهران هستند.
سینما تمدن هم یکی از قدیمی‌ترین سینمای موجود شهر تهران بود که تا سال ۱۳۸۳ به فعالیت خود ادامه داد. اما به دلیل شرایط نامناسب به صورت موقت تعطیل شده و در نهایت سینما تخریب شده است.
پرونده ثبت سینما تمدن در سال ۱۳۸۲ در سازمان میراث فرهنگی وقت در دست بررسی بود که به عنوان قدیمی‌ترین سینمای تهران که هنوز در حال پخش فیلم است در فهرست آثار ملی ایران به ثبت برسد، کاری که آن زمان به سرانجام نرسید و سرانجام کار، تخریب سینما بود در سال ۱۳۹۲ این سینما با درجه ۲ و ۳۲۲ صندلی در ضلع شمال شرقی چهارراه مولوی بنا شده بود تخریب شد.

رشد منفی ساخت سینما در کنار تخریب‌های سریالی

به نظر می‌رسد روند رشد تجاری‌سازی تهران و غول توسعه شهری سینماهای قدیمی و شناسنامه دار تهران را هدف گرفته و در طول چندین سال یکی یکی آن‌ها را از پا درآورده است تا جایی که خیابان لاله‌زار تبدیل به گورستانی از سینماهای متروکه شده است. در واقع سایه مرگ دیر زمانی است روی میراث ماندگار شهر تهران سایه افکنده و هر چند وقت یک‌بار خبرهای تخریب به گوش می‌رسد، خبرهایی که شاید برای مردم دیگر عادی شده اما در آینده از ما پرسش خواهد شد که چه بر سر میراث شهر آمده است.
این در حالی اتفاق می‌افتد که ایران در سال‌های گذشته با یک چهارم جمعیت کنونی‌اش دارای ۵۷۱ سالن سینما بوده هم اکنون قالب سینماهای گذشته یا تخریب و غیر فعال هستند و گزارش و آماری از نسبت تخریب‌ها و ساخت و سازها موجود نیست. سینما الوند در میدان خراسان، خیابان ۱۷ شهریور (شهباز سابق) تقاطع خیابان سیدعلی لاجوردیان بنا شده بود.
اگر بخواهیم تاریخ شکل‌گیری سینماها در تهران آن هم به شکل امروزی را بررسی کنیم، می‌بینیم، از آغاز سلطنت پهلوی اول به تدریج سالن‌های سینما تقریباً به شکل امروزی شکل گرفت که نخستین آن «گراندسینما» بود که از تبدیل سالن گراندهتل با ۵۰۰ صندلی به سینما کار خود را با بلیت‌های یک، دو و سه قرانی آغاز کرد. در قسمت سه قرانی که به قول امروز لژ سینما محسوب می‌شد حدود ۱۰۰ صندلی و در درجات پایین‌تر ۴۰۰ صندلی قرار داشت. در سال ۱۳۰۸ چند سالن سینما در تهران بنا شد از آن جمله سینما ایران در لاله زار و سینما مایاک و سینما سپه که گنجایش بیش از ۱۱۰۰ نفر را داشت.
اما در ۳۵ سال اخیر رشد جمعیت ۱۲۷ درصد و رشد ساخت سینما در ایران منفی ۴۴ درصد بوده است.

حفظ میراث فرهنگی شهر بر عهده شهرداری قرار گیرد

حسن خلیل‌آبادی منتخب شواری پنجم با اشاره به لزوم حفظ مراکز هنری و فرهنگی که برای مردم نوستالژیک هستند می‌گوید: این بناها ضمن اینکه برای مردم با اهمیت تلقی می‌شوند از نظر بافت تاریخی و هویت فرهنگی تهران هم دارای ارزش هستند. بنابراین باید ضمن بافت تاریخی آن‌ها بدون آسیب دیدن هویت‌شان نسبت به نوسازی این بناها اقدام شود.
او درباره پیشروی مراکز فرهنگی به سمت تجاری‌سازی می‌گوید: سینماها نباید زیرمجموعه یک مرکز تجاری قرار گیرند و به طور کلی هر بنای فرهنگی و هنری باید به علت همان هویتی که از پیش وجود داشته حفظ شود. اگر هم می‌خواهیم این مراکز را کنار هم قرار دهیم، باید به این صورت باشد که به بهانه حضور یک سینما مرکز تجاری در همان مجموعه یا کنار آن ساخته شود، در این صورت کلیت آن زیر سوال نرفته و باعث از بین رفتن ماهیت فرهنگی و هنری آن مرکز نمی‌شویم.
به گفته خلیل‌آبادی حفظ بناهای تاریخی، فرهنگی و هنری در شهر تهران در برنامه‌های شورای پنجم مورد بررسی قرار گرفته و بیان شده است که همه پروژه‌ها پیوست فرهنگی خود را داشته باشند.
از طرف دیگر حفظ این بناها نه در وظایف شهرداری و نه در حوزه دولت است و همین سردرگمی در قانونی که درباره این اماکن وجود دارد، مساله تخریب یا نوسازی را کمی پیچیده می‌کند.
علی نوذرپور، کارشناس مدیریت شهری در همین رابطه با بیان اینکه شهرداری به صورت مستقیم حق دخالت در تغییر کاربری این فضاها را ندارد، توضیح می‌دهد: سینما و تئاتر و سایر فضاهای مربوط به حوزه هنری به صورت مستقیم در اختیار شهرداری‌ها و شوراها نیست و بخش خصوص درباره آن‌ها تصمیم می‌گیرد، البته در حوزه سیاست‌گذاری این بخش وزارت ارشاد نقش دارد. اما در زمینه مدیریت شهری شهرداری می‌تواند برای حفظ این بناها همکاری کند.
به گفته او شهری که فضاهای فرهنگی و هنری ضعیفی داشته باشد و چیزی از هویت فرهنگی خود باقی نگذارد، نمایانگر ضعف مدیران شهری در این مساله است. او همچنین ریشه این ضعف را در وظایف محدود شهرداری دانسته و اضافه می‌کند: اشکال اساسی که با ما با آن روبه رو هستیم وظایف محدود شهرداری است. در واقع در ایران از 18 حوزه‌ای که شهرداری‌های دنیا وظیفه دارند که در آن فعالیت کنند تنها 7 حوزه بر عهده شهرداری است که در این 7 حوزه هم به طور کامل وظایفش را انجام نمی‌دهد. اگر بخواهیم به طور خاص تخریب مراکز فرهنگی را در این مورد بررسی کنیم می‌بینیم که شهرداری‌ها می‌توانند اجازه تخریب این بناها را ندهند و در برنامه ریزی‌های‌شان به این موضوع توجه کنند، اما هیچ کس آن‌ها را موظف به حفظ این بناها نکرده است و به عبارتی از نظر قانونی الزامی ندارند.
نوذرپوربا اشاره به لایحه مدیریت شهری ادامه می‌دهد: این وظیفه قانون‌گذار است که این اختیارات را به شهرداری دهد. ما در لایحه‌ای که با عنوان مدیریت شهری تنظیم و تقدیم وزارت کشور کرده‌ایم به طور خاص به این نکته تاکید داشته‌ایم که حفظ هویت تاریخی و میراث فرهنگی شهر به صورت مستقیم از وظایف شهرداری قرار گیرد تا شاهد تخریب بافت فرهنگی و تاریخی آن هم به این شکل نباشیم، اما طبق همین قانون اگر شهرداری با ‌انگیزه کسب درآمد این فضاها را واگذار کند، شورای شهر باید در این زمینه قدم گذاشته و این را پیگیری کند. 



تحریریه معماری آرل
منابع:titreshahr
Arel