دوشنبه های هنرهای تجسمی: منصوره حسینی از نگاه جواد مجابی

مدعیان آغازگری در "نقاشیخط" به روزگار ما فراوان اند، از زنده روی و جوان پور منصوره حسینی بگیر تا احصائی و مافی و تبریزی و دیگران. البته هریک هریک از اینان مدعا و اسنادی دارند و ارائه کرده اند. اینجا نظر منصوره حسینی را در گفتگویی که با من داشته می آورم: «دانشکده را که تمام کردم رفتم رم،  در آکادمی هنرهای زیبای رم امتحان دادم و قبول شدم. سال سوم بود که با "ونتوری" آشنا شدم. ونتوری سزان شناس بود. بعضی معتقد بودند که کارهایم ملهم از سزان است. چند تا از تابلوهایم را بردم پیش این استاد هشتاد ساله. او گفت کارهایت ربطی به مکتب سزان ندارد، من در آن مینیاتور می بینم، چرا در تابلوهایت از خط خودتان استفاده نمی کنی. آن اتفاق افتاد: خط در کارهای من.

من اولین کسی هستم که از عنصر خط فارسی در کارهایم استفاده کرده ام خیلی پیش از سال 38 و این تابلو ها گل کرد. طوری که اشنایدر که یک گالری مهم را اداره می کرد با من قراردادی بست که البته ظالمانه بود. اولین نمایشگاهم در این سال 38 بود در تالار رضا عباسی. که در آنجا سه تا از تابلوهای خطی ام را عرضه کردم و بابتش دو سه سالی از روزنامه بنویس ها چوب خوردم. سال 41 تابلوهایی ساختم که در تالار فرهنگ به نمایش درآمد. در بروشور این نمایشگاه نوشتم: "در شعرهای سمبلیک فارسی که فهمیده . نفهمیده از برداشتم، کشیدگی قد الف که شعرای ما قامت زیبا را به آن مانند کرده اند و یا شکستگی کمردال را به پشت خمیده شبیه دانسته اند و نیز تعبیر خط به نقش و نقش به خط، همه و همه انگیزه هایی بود که با تمام ابهام و ناشناسی خود، در جهان احساسم انکار ناپذیر می نمود"... من جوهر انکار ناپذیر آنها را به این شکل نقش کردم و تجسم بخشیدم و آنچه از خط کوفی گرفته ام خود خطوط یا عکس برگردان کامل آنها نیست، خواسته ام تا حرکت آنها، تکرار و سکوت و ترکیب بندی آنها و رنگهایی که قاب وجود آنها ست حالتی به خود بگیرند، آرامشی را نشان بدهند و یا از خبری وحشت انگیز بگریزند؛ به تاریکی ها روند و محو شوند و یا در نورهای غبارآلود شنا کنند. گویای حالتی مثل نماز و دعا باشند و یا رقص غمگینی را بنمایانند. من نقاش آبستره نیستم، تنها سعی کرده ام نوع موجوداتم را عوض کنم.»

منصوره حسینی که علاوه بر شاعر و نقاش و سفالگر بودن، منتقد هنرهای تجسمی بوده و مقالاتی با نام خو در کیهان و "دکتر اسد" در اطلاعات منتشر کرده است. در این گفتگو تعبیر خود را از کاربرد خط در نقاشی هایش به دقت بیان می کند و خط را به مثابه برانگیزاننده ی حس و حالت در تابلوهایش، به کار می گرفته است. منصوره در این تابلو از حرکت خط و پیچش های آن برای خیزش و خروش و تموج بهره جسته است. انحناهای حروف سرپیچ و شکم دار خ و ع و ایستائی الف را بهانه ای برای نمایش خیزاب های آبی و سفید دریایی کرده است و بیش از آن که به واقع نگاری و طبیعت نمایی خط یا دریا وفادار باشد به اکسپرسیون پیچان و پیش رونده ی خطوط و سطح- پاره های رنگی توجه داشته است. تابلو همچون موج کوهه ای که بالا می رود و لوله می شود و در انتهای مسیرش وا می گردد، از سمت راست تابلو از بالاترین حد، اوج می گیرد و به تدریج در تلاطم خود به الف های پایان انعکاس می یابد، در این حرکت و خیز، خطوط سر و آبی و تیره ی هیچ نظم و ترتیبی حرکت بداهه وار دارند تا در سمت پایانی راست با الف های مکرر بازگشت به سطح مستوی را بنمایانند. آنچه به تابلو اعتبار تجسمی می بخشد استفاده از کمترین رنگمایه با بیشترین دینامیسم خط نشانه ها و رنگپارچه هاست. 

تحریریه معماری آرل
منبع: حرفه هنرمند 49