نگاهی به معماری نمایشگاه بین المللی شهر آفتاب تهران

طرح مقدماتی احداث نمایشگاه بین المللی شهرآفتاب در دهه 70 شمسی مورد توجه مدیریت شهری قرار گرفت که با مصوبه شورای اسلامی شهر تهران در سال 1384ش. شهرداری مکلف ‌به انجام امور مقدماتی ایجاد این نمایشگاه گردید. اقدامات اولیه در این زمینه از سال 1385ش. آغاز و در سال 1387ش.، طرح این مجموعه که با همکاری مشترک مهندسین مشاور نقش جهان ـ پارس و مشاور آلمانی GMP طراحی شده بود، به‌ تصویب رسید و در نهایت پس از بازبینی‌های مکرر، از ابتدای سال 1390ش. عملیات اجرایی آن زیر نظر سازمان سرمایه گذاری و مشارکت های مردمی شهر تهران و با همکاری شرکت یادمان سازه به عنوان مجری طرح، شرکت  کاشالوت پیمانکار ساختمانی، شرکت  آهاب پیمانکار محوطه و تاسیسات زیربنایی، شرکت کلان دشت البرز به عنوان پیمانکار فضای سبز و شرکت  ماشین سازی اراک به عنوان پیمانکار سازه های فلزی، آغاز شد. همراه آرل باشید...



اراضی طرح نمایشگاه شهر آفتاب در زمینی به مساحت حدوداً 158 هکتار قرار دارد. از امتیازات و ویژگی های موقعیت نمایشگاه می توان به فاصله نزدیک به فرودگاه بین المللی امام خمینی (ره)، امکان اتصال به خطوط متروی و راه آهن شهر تهران، فاصله نزدیک به حرم مطهر امام خمینی (ره) و دسترسی به محورهای کشوری از جمله اتوبان تهران ـ قم و تهران ـ ساوه اشاره کرد.

مجموعه نمایشگاه بین المللی شهرآفتاب از سه بخش اصلی نمایشگاه ها، محور چهار باغ به عنوان یک محور شهری محل گذران اوقات فراغت و مجموعه های وابسته شامل مرکز تجارت، مرکز همایش ها، هتل ها، مسجد، ساختمان های اداری و سمینار، بخش های خدماتی و تاسیساتی، پارکینگ های طبقاتی زیرزمینی و دیگر بخش های خدماتی و پشتیبانی تشکیل شده است. محور چهار باغ به صورت محوری شرقی ـ غربی شامل دسترسی های پیاده و سواره تفکیک شده می باشد که دسترسی های پیاده جانبی آن با رواق پوشیده شده است. این محور کل زمین را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم می کند که مجموعه نمایشگاه و بخش های وابسته و  پشتیبانی آن در شمال و بقیه بخش ها در جنوب آن قرار گرفته اند. محور چهار باغ به مثابه ستون فقرات مجموعه از ورودی شرقی (اتوبان تهران ـ قم) و ایستگاه مترو و پایانه های اتوبوس شروع و تا ورودی غربی (رینگ اول کمربندی شهر آفتاب) ادامه دارد. در مرکز این محور یک میدان وسیع پیاده پیش بینی شده که ورودی اصلی مجموعه در آن واقع گردیده است.

زیر بنای کل مجموعه نمایشگاه حدود 930000 مترمربع، سطح اشغال آن حدود 20% از کل سایت و تراکم آن حدود 38% می باشد و مابقی آن را فضاهای سبز و روباز شکل می دهد. قابل ذکر است که مجموعه نمایشگاه بین المللی شهرآفتاب یکی از سبزترین نمایشگاه های بین المللی در سطح جهانی است.



طرح مجموعه نمایشگاه بین المللی شهرآفتاب دارای دو ویژگی اساسی است:

1. ویژگی های فنی:

در این پروژه برای پوشش دهانه های وسیع فضاهای نمایشگاهی (نمایشگاه میانی با دهانه 80 متر و سایر فضاهای نمایشگاهی با دهانه 50 متر و طول 120 متر) از پیشرفته ترین روش های سازه ای و متناسب با بالاترین استانداردهای بین المللی استفاده شده است. علاوه بر این، مجموعه دارای سیستم های تاسیساتی زیر ساختی مدرن، تونل های تاسیساتی، سیستم های هوشمندسازی، نظارت تصویری و کنترل دسترسی، سیستم مدیریت ساختمان (B.M.S) و ... می باشد. این مجموعه از نظر فناوری های جدید ساختمانی یکی از پیشروترین نمایشگاهای بین المللی در مقیاس منطقه و جهانی شناخته می شود. لازم به یادآوری است که سازه مجموعه نمایشگاه بین المللی شهرآفتاب به عنوان سازه برتر کشور در سال 1392ش. انتخاب شده است.

2. ویژگی های معماری:

مبانی طراحی نمایشگاه شهر آفتاب تهران، احیاء اصول غنی معماری ایرانی و اسلامی در قالبی نوین است تا بتواند شرایط پیشرفت کشور را همگام با پیشرفته ترین تکنولوژی روز دنیا به وجود آورد. تبلور ساختاری هندسی در عین یکپارچگی و تنوع فضایی در طراحی این مجموعه و محوطه آن نقشی اساسی داشته و مفاهیم و الگوهای فضایی ـ کالبدی معماری گذشته ایران در قالب و صورتی نو و بدیع به نمایش گذارده شده است. الگوی شکل گیری این مجموعه متکی بر یک محور خطی (محور چهار باغ) با الهام از معماری کهن این سرزمین و توسعه آن متکی بر یک هسته زاینده (میدان اصلی مجموعه و عملکردهای اطراف آن) می باشد.

احیاء مفاهیم معماری گذشته ایران همچون استفاده از الگوی طاق  گهواره ای در فرم فضاهای نمایشگاهی، بکارگیری الگوی کاربندی و نورگیرهای سقفی در سقف فضاهای نمایشگاهی ناشی از ضرورت ها و اقتضاعاتی که سازه مدرن این مجموعه ایجاب می کند، محور اصلی مجموعه با الهام از چهار باغ های قدیم، اقتباس از الگوی تالار صد ستون در هال اصلی نمایشگاه (سالن ملل) و بهره گیری از تالارهای ستوندار در معماری گذشته ایران در ترکیب با محور حرکت آب، گودال باغچه و باغ ایرانی، میدان و ...، همگی در قالبی امروزین تبلور یافته و در ترکیب با سازه ای مدرن معماری مجموعه را تشخصی دیگر می-دهد. منظور از ترکیب این عوامل ضمن پاسخگویی به برنامه عملکردی ساختمان، بیان مفاهیمی بوده است که در تداوم معماری این مرز و بوم  باشد.
اجرای این مجموعه که یکی از بزرگترین نمایشگاه های بین المللی در سطح آسیا است، به صورت تدریجی و با برنامه ریزی مرحله ای به گونه ای پیش بینی شده که در هر مرحله مجموعه کامل به نظر رسیده و پاسخگوی نیازهای هر مقطع زمانی تا توسعه کامل و افق نهایی طرح باشد. فرایند ساخت و تکمیل مجموعه در دو مرحله در نظر گرفته شده است که مرحله اول، شامل سه گام بوده و مرحله دوم که در قسمت های مختلف تا افق تحقق طرح تداوم می یابد.
در گام اول که هم اکنون در حال اجرا است، سالن های سه قلو (سه سالن  اصلی نمایشگاه)، ورودی، هال اصلی (سالن ملل)، مجموعه  اداری و سمینار، میدان اصلی (به عنوان مرکز ثقل مجموعه و بزرگترین میدان پیاده شهر تهران) و مسجد و مجموعه تجاری اطراف آن به بهره برداری خواهد رسید که پاسخگوی نیازهای شهر تهران در این مقطع زمانی خواهد بود و پیش بینی می شود که گام های دوم و سوم نیز تا دوره زمانی 95-94 به اتمام برسد. سایر بخش های نمایشگاه نیز در مرحله دوم و افق نهایی طرح دیده شده که ساخت و تکمیل آنها در طی یک دوره پنج ساله پیش بینی گردیده است.
با توجه به سند چشم‏انداز بیست ساله به عنوان رهيافتي استراتژيك در مباحث اقتصادي و برنامه‏ريزي كشور كه ايران 1404ش. را کشوری توسعه ‏يافته، فعال و تأثيرگذار در اقتصاد جهاني معرفي مي‏كند، این نمایشگاه که جز مشخصه های اصلی یک مرکز منطقه ای و فرا منطقه ای است، می تواند نقشی بی بدیل در تحقق اهداف سند چشم‏انداز و ارتقاء فرايند توسعه اقتصادي ـ اجتماعي كشور و تعامل آن با جريان‏هاي منطقه‏اي و جهاني ایفا نماید.









تحریریه معماری آرل
تهیه شده توسط :
نقش جهان ـ پارس ، آرل
رندر : 
عماد کشفی