۰۲۱-۲۲۹۰۱۹۰۵-۶

نویسنده : تحریریه معماری آرل
تاریخ : يکشنبه , ۱۳۹۱/۱۱/۰۱ ۰۷:۰۵
هگل فیلسوف آلمانی می گوید:" هر حالی از فکر و یا از اشیاء و هر تصور و وضعی در عالم، به شدت به سوی ضد خود کشیده می شود، بعد با آن متحد شده یک کل برتر و معقدتر تشکیل می دهد... هر وضع و اثری مستلزم یک نقیض و ضدی است که تطور باید آن دو را آشتی داده به وحدت مبدل سازد ".او این فرآیند دگرگونی را دیالکتیک می نامد و هدف آن را معرفت مطلق در یک سطح و جامعه ارگانیک در سطح دیگر.

در هر پیشرویی به سوی تکامل، وجود گونه ای از تضاد و تناقض الزامی است، چرا که این تضاد به شکل گیری سطح جدیدی از آن مسئله در فرمی دیگر می انجامد و این فرآیند مداوم شکل گیری فرمهای جدید پویایی کل مسئله را تضمین می کند. که اگر این جریان آزادانه طی مسیر نکند، نتیجه چیزی جز ایستایی و فرسودگی نیست.گویی برای فرار از آشفتگی و رسیدن به ثباتی پایدار، به تغییر نیاز داریم.

آن دسته از فضاهای شهری تهران که اغلب عملکردی تجاری دارند، با شکل گیری تدریجی کاربریهای خود به گونه ای یکسان و یکپارچه، در هر منطقه معین (به خصوص در مناطق مرکزی) گویی نماینده عرضه یک کالای تجاری خاص هستند و این امر، موجب می شود که این بلوکهای شهری تبدیل به واحدهایی تجاری با کاربری کاملا یکسان و عرضه یک نوع کالای خاص شوند: فرورفته در یک قالب کالبدی صلب و بدون تنوع.اکنون مواجهه با این وضعیت و یافتن راهی برای برون رفت، مفهوم تضاد را یادآوری می کند.همانگونه که پیشتر بیان شد، وجود تضاد در اجزای مختلف یک قالب باعث شکل گیری فرمی نوین در کلیت این اجزا می شود که تطور همیشگی این فرمهای نویافته است که می توان با کمک آن، یک بلوک شهری با بافت کالبدی صلب و ایستا را به پویایی رساند.و در این چهارچوب محتوایی مورد بحث، سوژه تضاد، تضاد بین کاربری بناهای یک منطقه شهری است.

در محیطی که ما یکسره با کاربریهای یکسان واحدهای تجاری متراکم مواجهیم، قرارگیری عناصری با کاربری متمایز و متضاد در این بافت یکپارچه می تواند منجر به نتایج زیر شود:

1-غنای تجربه زیست شهری

2-ایجاد فضاهایی برای استراحت شهروندان

3-جلوگیری از فرسایش کالبدی منطقه و همچنین فرسودگی ذهنی و روحی شهروندانی که به این منطقه آمد و شد می کنند.

4-احیا و استفاده حداکثری از فضاهای فراموش شده و کهنه در میان بافت کلی

5-ایجاد فرصتی برای تعامل و برخورد شهروندانی - که در چهارچوب مناسبات کاری همیشگی خود محصور شده اند- با فضاهای فرهنگی متفاوت و شیوه زندگی متمایز

ناحیه مرکزی تهران، نقطه تقاطع سیر فعالیتها و گرانیگاه حیات اقتصادی شهر است.هر اندازه و از هر سو که از کناره های شهر به سوی مرکز می رویم، آرام آرام درگیر تراکمی رو به تزاید می شویم که تنیدگی و درهم آمیختگی آن، برای مخاطب ناآشنا به کابوسی می ماند که گویی پایانی در آن نیست.نمونه ای که برای واکاوی بیشتر مسئله مورد بحث -بناهایی با کاربری تجاری متراکم و یکسان و وجود (یا امکان وجود) عناصر عملکردی متمایز و متضاد در دل آن- برگزیدیم، بخش مرکزی خیابان جمهوری اسلامی(حد فاصل خیابان ولیعصر و خیابان سعدی)است.خیابانی که همه ویژگیهای مطرح شده در سطور پیشین مانند بافت متراکم، کاربری تجاری یکسان، عرضه انواع خاصی از کالاهای تجاری را داراست و کاملا می توان خستگی و فرسودگی با حضور در آن حس کرد.اما از بعدی دیگر، ویژگی شاخص آن وجود بناهای متمایز است که طبیعت عملکردی بافت تجاری را در هم شکسته و فضای آن را تلطیف کرده.در ادامه به اختصار هر یک از این نمونه های موردی را توصیف کرده و عناصر شاخص موجود در کاربری آنها را بیان می کنیم:

1-کوچه لولاگر:این کوچه در خیابان فرانسه قرار دارد که از انتهای آن به خیابان جمهوری وصل می شود.با ورود به کوچه عنصری که بیش از هر چیز جلب نظر می کند معماری شاخص ساختمانهای دو طرف کوچه است که با نمایی متقارن ساخته شده است.احداث بناهای این کوچه متعلق به حدود سالهای 1340 است که اکنون بخشی از آثار متعلق به سازمان میراث فرهنگی است اما کاملا به حال خود رها شده اند و در معرض فرسایش قرار گرفته اند.

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ساختمان جالب دیگری که در این کوچه قرار دارد -شناخته شده با نام پیتزا داود- اولین پیتزافروشی شهر تهران است که ویژگیهای خاص و جالبش از آن نمونه مناسبی برای عملکرد تفریحی ساخته و مردم بسیاری را از مناطق مختلف شهر به اینجا می کشاند.رفتار صمیمی کارکنان، مشتریان همیشگی و آشنا، شیوه مخصوص و منحصر بفرد سرو غذا، فضای داخلی قدیمی و پوشیده از نمادهای باستانی و مذهبی و ... فضایی کاملا زنده در محیط پیرامونی زیبا ولی مرده خود ایجاد کرده که احساس نشاط را در دل شهروند زنده می کند.

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

2-اداره حقوقی شهرداری تهران: مشخص است که کاربری کنونی این بنا- در عین حال که با کاربری تجاری خیابان متمایز است -نمی تواند منجر به همه نتایج پنج گانه ای که پیشتر ذکر کرده ایم بشود.اما نتیجه چهارم "احیا و استفاده حداکثری از فضاهای فراموش شده و کهنه در بافت کلی" را می توان توصیفی مناسب برای این بنا یافت.این ساختمان که در دوره قاجار بنا نهاده شده عمارت مسکونی کیخسرو شاهرخ، مسئول اداره پست آن زمان بوده است. که چندی پیش در سال 1385 مورد مرمت قرار گرفته، نماها بهسازی شدند و طبقه زیرزمین نیز به بخش اصلی ساختمان اضافه شده.در آنطرف حیاط قسمت دیگری از ساختمان جدید قرار دارد که با نمایی کاملا شیشه ای، گویا قصد بر آن دارد که تضاد بین دو عنصر نو و کهنه را نمایان کند و از طرفی دیگر انعکاسی از کل نمای ساختمان اصلی باشد.کاربری کنونی بنا متعلق به اداره کل حقوقی شهرداری تهران است.گرچه این نمونه موردی نمیتواند فضایی برای استراحت شهروندان باشد اما بنای مرمت شده آن جلوه دیگری به خیابان بخشیده و این بار مفهوم تضاد را نه در سطح کاربری بلکه در مورد جلوه بصری فضای شهری به خوبی نمایان ساخته است.

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

3-هتل و کافه نادری: کافه نادری با تاسیس در 1306 توسط خاچیک مادیکیانس، به تدریج تبدیل به یکی از مهمترین مراکز گردهم آیی روشنفکران، نویسندگان و هنرمندان زمان خود شد.هدایت، چوبک، آل احمد، سپانلو، شاملو، ... هریک روزگاری در این کافه گذرانده اند و به بحث و جدل پرداخته اند.گویی در این وضعیت، کافه محتوایی دیگر یافته بود.شب نشینی های این چهره های ادبی هنری زمانه خود در این مکان، و از این رهگذر تقابل و تعمل افکارشان اتمسفری را ایجاد کرد که می توانیم بگوییم ادبیات مدرن ایران از دل کافه نادری بیرون آمده.اما اکنون که پا به درون کافه می گذاری، انگار هیچ چیز تغییر نکرده و کلیت فضا در گذر زمان جا مانده.گارسونها، میز و صندلیها، حتی پرده ها همه به احترام خاطرات و تاریخ شکل گرفته در این مکان، ثابت ایستاده اند.نمونه فضای کافه نادری را می توان کاملا مطابق با نتایج پنج گانه ذکر شده دانست.شهروندان در عین حال که استراحت می کنند، از چهارچوب همیشگی خود دور شده و با فضاهای فرهنگی متفاوت آشنا می شوند.ارزش تاریخی و فرهنگی در کنار کاربری تنوع یافته و تفریحی، کافه نادری را نمونه مناسبی از تضاد عملکردی مطلوب می سازد.

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

4-نمونه دیگر ساختمانی بازسازی شده مانند اداره حقوقی شهرداری است اما در ابعادی عمیق تر.در تقاطع خیابانهای جمهوری و سعدی در ضلع شمال شرقی چهارراه، کوچه کوچکی قرار دارد به نام کوچه نقاش باشی.نقاشی دیواری ابتدای کوچه با موضوع فضای تهران قدیم، ما را آماده ورود به فضایی متفاوت با اطراف خود می کند.در این گوشه چسبیده و در عین حال جدا شده از ازدحام، کافه ای نوساز قرار گرفته است به نام کافه علم یا کافه کتاب لاله زار.با ورود به کافه و دیدن عکسهایی از تهران قدیم و قابهای چوبی مشجر و ظروف قدیمی بر روی دیوارهااز یک سو و از سوی دیگر ردیفهایی چیده شده از کتاب در زیر نور چلچراغی قدیمی است.با پایین رفتن از پله ها، گستره ای در پیش خود می بینی که با تصور همیشگی از کافه ها همخوانی ندارد.در گوشه ای ، گبه ها و گلیم ها و صنایع دستی جذاب دیگر است که در امتداد دیوار که پیش بروی، دیوارها سراسر قفسه های کتابند که بخشی از آن نیز قابی برای طراحی ها و نقاشی های مشتریان همیشگی کافه شده اند.ستونهایی منقوش به تصاویر بزرگان هنر و ادبیات، گوشه ای از فضا که بهمراه چراغهایی از جنس زمانه گذشته بازسازی شماتیک ایوان خانه ای قدیمی است ، و گوشه دیگر که با تصویر بازیگران ایرانی آراسته شده و رادیویی قدیمی که در کنجی جا خوش کرده ،المانهایی هستند که گویی به ترکیبی همگون از "کهنه و نو "دست یافته اند.علاوه بر عناصر همیشگی حاضر در کافه، چند روزی به چند روز کافه نشینانی که کم کم مشتری همیشگی اینجا شده اند شاهد فعالیتهای هنری هستند که طیف گوناگونی از اجرای موسیقی زنده، شعرخوانی، کتاب خوانی، نقد داستان و شاهنامه خوانی و ... را شامل می شوند.همه مواردی که از گوشه گوشه های کافه ذکر شد، گویی این مکان را تبدیل به نمونه ای خواستنی و ایده آل از ایجاد یک فضای متضاد با بافت پیرامون خود ساخته است.فضایی سرشار از فرهنگ، تفریح، تاریخ و خاطره.


ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری

ديالکتيک فضاها; غنای زيست شهری


به طور این چهار نمونه توصیف شده تنها مکانهای با کاربری غنی و متفاوت در منطقه نیستند (مانند لاله زار که اگر چه یک بنای معین و تعریف شده نیست بلکه کاملا با معیارهای یک فضای فرهنگی تفریحی همخوانی دارد) بلکه شرح مختصری از مکانهای موجود در ناحیه خیابان جمهوری بود تا از این طریق، تاکیدی دیگربار بر وجود پتانسیل کافی برای زنده سازی این بافت شهری باشد.

منابع:

- برایان مگی . فلاسفه بزرگ . عزت الله فولادوند . انتشارات خوارزمی . 1377

برگرفته شده از : تارنما سازمان زیباسازی شهرداری تهران
نویسنده : ن.امیرزاده
تعداد بازدید : ۵۰۰۸
نسخه چاپی :  
ارسال نظرات

نظر شما :

مطالب مشابه
پژوهش به مثابه بازی در معماری

پژوهش به مثابه بازی در معماری

5 مرحله خلاقیت که یک معمار  در هر پروژه تجربه می کند!

5 مرحله خلاقیت که یک معمار در هر پروژه تجربه می کند!

10 ساختمان معماری که امضای طراحی آنها انعکاس در آب می باشد

10 ساختمان معماری که امضای طراحی آنها انعکاس در آب می باشد

اهمیت اسکیس در پروژه های معماری رنزو پیانو

اهمیت اسکیس در پروژه های معماری رنزو پیانو

 ردپای تاریخ در دانشگاه هنر اسلامی تبریز

ردپای تاریخ در دانشگاه هنر اسلامی تبریز

خانه های مفهومی، راه حل های معماری بسیار نوآورانه (قسمت دوم)

خانه های مفهومی، راه حل های معماری بسیار نوآورانه (قسمت دوم)

مشاوره معماری

برای داشتن فضای کارآمد و زیبا می توانید از مشاوره متخصصین آرل بهرمند شوید

02122901905
مهندسین مشاور معماری
کاردستی با وسایل دور ریختنی
شرکت طراحی دکوراسیون اداری 
طراحی و اجرای فروشگاه زنجیره ای

عضویت در گروه معماران آرل

بعد از ثبت ایمیل ، حتما از طریق لینک فعال سازی ، عضویت خود را فعال کنید.


طراحی و ساخت ویلا
بازسازی ساختمان
اخذ تاییدیه کمیته نما 
طراحی داخلی مطب
تماس با گروه معماران آرل
: تهران ، نیاوران، سه راه یاسر،ساختمان آوا 2،
پلاک 250، طبقه 3، واحد 34
تلفن  :  ۶-۲۲۹۰۱۹۰۵-۰۲۱ 
فکس :    ۲۲۹۰۱۹۰۷-۰۲۱
ایمیل: info@arel.ir