نویسنده : تحریریه معماری آرل
تاریخ : شنبه , ۱۳۹۱/۱۰/۱۶ ۰۵:۳۰
-----------------------------
اولین بانک رهنی طهران قدیم در قلب بازارچه عودلاجان
زمانی که به گذرها و کوچههای محلمان سری میزنیم، آثار تاریخی بسیاری را میبینیم. بازارچهی عودلاجان به عنوان اولین بازارچه شهر تهران راستهی با ارزشی در این مجموعه است که به دلیل قرارگیری در کنار محله عودلاجان و بازار آهنگران تهران وخیابان بوذرجمهری(15خرداد فعلی) از اهمیت ویژهای برخوردار است. در گذر از این بازارچه ممکن است، تیمچه اکبریان را دیده باشید یا بدان جا سری زده باشید. تیمچهی اکبریان با مرمتی زیبا این روزها محلی است دلنشین برای گذران فراغت با نامی جدید؛ «سفره ی خانه ی سنتی طهرون قدیم»
تیمچهی اکبریان یکی از تیمچههای قدیمی تهران است که در بازارچهی عودلاجان روبروی کوچه حکیم قرار دارد و به شماره 13601 در 15 آبان ماه سال 1384 در فهرست آثار ملی کشور به عنوان هویت محله عودلاجان ثبت شده است و هفتمین سالروز ثبت این بنا چند روز پیش سپری شد. این بنا بر اساس اسناد موجود در پرونده ثبتی آن، اولین بانک رهنی تهران با قدمت حدود 300 سال است ولی اصغر شعر باف از اساتید مرمت و مرمت کار این اثر، قدمت آن را به دوره قاجاریه و متعلق به عصر فتحعلیشاه قاجار نسبت میدهد که با توجه به قرار گیری در محله یهودیان، توسط شخصی به نام داود کلیمی اداره میشد و این بانک تا اوایل انقلاب نیز توسط همین شخص و با کاربری بانک مشغول به فعالیت بود.
نحوه کار این بانک بدین صورت بوده است که اجناسی را که برای گرو میآوردند، از طریق سوراخی در کف طبقهی همکف و در مجاورت دیوار، به صورت مخفیانه و دور از دید مردم، به زیر زمین انتقال میدادند. این بنا در قسمت غربی چهار طبقه و در قسمت شرقی دارای سه طبقه است. در ابتدای ورود، دری چوبی و بزرگ با کنده کاریهای هنرمندانهای به چشم میخورد که قدمت و اصالت خود را به رخ میکشد. پس از آنکه وارد حیاط میشویم، حوضی شمالی – جنوبی در قسمت میانی قرار دارد که نه تنها به زیبایی مکان افزود، بلکه به فضای صحن نیز جهت بخشیده است. فضای صحن اصلی هشت ضلعی است و بنا از قسمت زیر زمین، آب انبار، طبقه همکف و اول تشکیل شده است و در دور تا دور طبقه اول و همکف حجره هایی وجود دارد که به عنوان بانک از آن استفاده می شده است.
ساختمان تیمچه، قرینه است؛ بدین صورت که در قسمت جنوبی و شمالی دو سالن بزرگ و در طرفین اتاقهای کوچکی قرار دارد. ضلع شرقی و ضلع غربی را غلام گردشی از هم متمایز میکند. به این معنا که اتاقهای ضلع شرقی به هم راه داشتند و هر اتاق دو در داشته که ارتباط آن را با اتاقهای مجاور میسر میکرده است و غلام خانه میتوانسته به تمامی اتاقها دسترسی داشته باشد که به آن غلام گردشی میگفتند. اتاقهای کوچک نیز با درهای چوبی و شیشههای رنگی، فضایی دلنشین را برای بیننده ایجاد کرده است.
مرمت و بازسازی این مکان به دست استاد اصغر شعر باف انجام شده است. وی مدرس دانشگاه شهید بهشتی و استاد مرمت کار بناهای ارزشمندی از جمله امامزاده زید در بازار، حرم حضرت معصومه (س) و اماکن مذهبی در کربلا، سامرا، نجف و … بوده است. وی دیگر اجرای پروژههای مرمت را برعهده نمیگیرد، اما همچنان مرمت کاران جوان از ایدهها و تجربیات وی استفاده میکنند. وی کتابی نیز بدین مضمون به چاپ رسانیده است.
حفظ و نگهداری ابنیهی تاریخی، در هر کجا باید هدفمند انجام شود. آقایان واحدی و هاشمی دو شریک و همراه هستند که به کمک یکدیگر این تیمچه را به سفرهخانه تبدیل کردهاند. واحدی در رابطه با تغییر کاربری این بنا می گوید: « در ابتدا به آهن فروشی مشغول بودم. پس از وقوع انقلاب اسلامی و نوساناتی که بازار کار داشت، به ساخت و ساز منازل مسکونی مشغول شدم، اما این کار با روحیهام سازگار نبود. در حدود ۱۰ سال پیش به این محل آمدم و در این تیمچه، حجرهای خریداری کردم. در آن زمان هر اتاق، متعلق به یک شغل بود، مانند لحاف دوزی، کیف دوزی و …. به تدریج، حجرهها را خریداری کردم. در ابتدا تصمیم داشتم اینجا را به دفتر آهن فروشی تبدیل کنم، حتی تعدادی خط تلفن نیز خریداری کردم، اما دانشجویانی که برای بازدید بنا به اینجا سر میزدند، خط فکری ما را نیز تغییر دادند.»
وی در ادامه افزود:« به فکر کارهای زیادی افتادم. به دنبال خیلی چیزها رفتیم و با مشورت بسیار به این نتیجه رسیدیم که باید در انتخاب خود، خواستههای مردم را در نظر بگیریم. محلهی عودلاجان به رغم وسعت زیاد، غذاخوری سنتی به صورتی که هر قشری، اعم از جوانان و خانواده ها توانایی استفاده از آن را داشته باشند، ندارد. در این سفرهخانه، اتاق ها را به صورتی طراحی کردیم تا خانوادههایی که وارد میشوند، احساس راحتی داشته باشند و با آرامش، اوقات خود را سپری کنند. ما به یاد روزهای قدیم، نام سفره خانه ی خود را "طهرون قدیم" انتخاب کردیم تا صمیمیت بیشتری را بین مشتریان ایجاد کنیم.»
بر اساس طرح سازمان میراث فرهنگی استان تهران، این محله ی تاریخی پذیرای گردشگرانی خواهد بود که در بازدید خود از محله، سری نیز به سفره خانههای سنتی خواهند زد. وجود یک سفرهخانه، در مکانی تاریخی و زیبا فرصتی است که گردشگران میتوانند در بازدید خود برای استراحت و صرف غذایی سنتی و استکانی چای داشته باشند.
مرمت بناهای ارزشمند و انتخاب کاربری مناسب با شان تاریخی محله برای آنها گام مثبتی است که میتوان در جهت تجدید حیات و احیای محله ی عودلاجان برداشت. آقای واحدی، آقای هاشمی و دوستان خوش فکر وی با مرمت تیمچهی اکبریان، نه تنها این بنا را به فضایی برای استفاده ی عموم تبدیل کردهاند، بلکه با حفظ این مجموعه ی نفیس سویهی ارزشمند بازارچهی تاریخی عودلاجان را تقویت کردهاند.
عکاس : فریده شهباز طهماسبی
نویسنده : سجاد عسگری
مطالب مشابه
X
همراه معماری آرل باشید