چگونگی تفکیک فضاها بدون استفاده از دیوارهای سنتی در معماری

چگونه می‌توان فضای بدون دیوار را تعریف کرد؟ پاسخ خیلی ساده‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید. برای تفکیک فضا در یک آپارتمان، راه‌حل‌های زیادی وجود دارند. راه‌حل اولیه برای ارتقاء و گسترش فضاها، کاهش مقدار پارتیشن‌ها یا دیوارهای استاندارد و جایگزینی آن‌ها با روش‌های دیگر برای تفکیک و جداسازی فضاها است.

اگر این کار آسان و مقرون به صرفه به‌درستی انجام شود، با وجود اشغال فضای کم در آپارتمان، باعث بهینه شدن گردش جریان هوا و انتشار نور طبیعی در قسمت‌های مختلف خانه می‌شود. همچنین می‌تواند پویایی و حرکت بصری ایجاد کند؛ زیرا کاربری‌های هر فضا را برجسته‌تر می‌کند. در ادامه به چند راه‌حل برای تفکیک فضاها بدون استفاده از دیوار می‌پردازیم. برخی از این راه‌حل‌ها، نیاز به صرف هزینه بیشتری دارند و برخی با هزینه کم‌تر، قابل اجرا هستند.  

در این بخش به روش‌هایی که برای تفکیک فضاها بدون استفاده از دیوار به کار گرفته می‌شوند، خواهیم پرداخت.

اولین قدم برای جایگزینی پارتیشن‌ها و دیوارهای کامل، ایجاد دهانه‌ها یا برش‌های بزرگ در دیوارهای غیر سازه‌ای موجود است. این یک راه‌حل خوب برای اطمینان از تداوم بصری و کادربندی مناسب محسوب می‌شود. همچنین می‌تواند باعث برجسته شدن و به چشم آمدن فضای موردنظر شود. در این روش می‌توان ایده‌های خلاقانه‌ زیادی را امتحان کرد.  

راه‌حل بعدی، تنوع بخشیدن به سطوح و ایجاد اختلاف سطح روی زمین یا سقف است. در واقع، با استفاده از این راه‌حل علاوه بر تفکیک فضاها می‌توان به کاربردهای دیگر مانند اکوستیک کردن محیط نیز دست یافت. این کار از نظر بصری می‌تواند در زیبایی محیط تأثیر زیادی بگذارد. اختلاف سطح را می‌توان در کف یا سقف ایجاد کرد.  

در این مورد، یک سقف کاذب، سقف مشبک آویزان یا پانل‌های آویزان نیز می‌تواند به عنوان نشانگر برای فضاهای مختلف به کار گرفته شود. حتی از آن‌ها می‌توان برای تعبیه سیستم‌های الکتریکی مانند تهویه مطبوع، سیستم روشنایی و غیره نیز استفاده کرد. 

اختلاف سطح را می‌توان از پایین به بالا انجام داد و تفکیک بسیار واضح بین دو فضای کاربردی ایجاد کرد. این یک روش معمول -و در برخی کشورها سنتی- ساخت‌وساز است که امکان تعبیه برخی موارد مانند سیستم‌های گرمایش از کف، ایجاد فضای انباری یا صرفاً کمک به دست‌یابی به آکوستیک بهتر با کوتاه‌تر کردن سقف را فراهم می‌کند.

یک روش دیگر برای تفکیک فضاها بدون دیوار به شکل سنتی، استفاده از تغییر طرح سطوح مختلف است. استفاده از طرح‌های متضاد در روکش‌های کف یا کاشی‌های به کار برده شده، روشی خلاقانه برای متمایز کردن فضاها خواهد بود. این کار تزئینی می‌تواند علاوه بر جداسازی فضاها، در محیط احساس پویایی و حرکت ایجاد کند. 

یک راه‌حل دیگر برای متمایز کردن فضاها، استفاده از رنگ‌های متضاد است. رنگ، یک راه سریع و نسبتاً آسان برای تفکیک دو فضا خواهد بود. در صورت استفاده هوشمندانه از این راه‌حل، می‌توان به نتیجه قابل قبولی رسید. ضمن این که می‌دانیم چنین ایده‌هایی را در صورت لزوم، می‌توان به راحتی به حالت اولیه بازگرداند. در انتخاب رنگ‌ها باید تا حد ممکن مؤلفه‌های زیبایی شناسانه را هم دخیل کرد. 

در این طرح، تضاد رنگ‌ها کاملاً باعث تفکیک فضاها می‌شود. این انتخاب آن قدر هوشمندانه انجام گرفته است که چشم به دنبال دیوار به عنوان جداکننده فضا نمی‌گردد. 

راه‌حل دیگر برای تفکیک فضاها بدون دیوار یا پارتیشن، به کارگیری مبلمان به عنوان حائل (Buffer) برای جدا کردن دو فضا است. خواه پیشخوان آشپزخانه باشد یا میز ناهارخوری، می‌توان از آن‌ها برای تمایز بین مناطق نزدیک به هم استفاده کرد. مزیت این ایده در این است که می‌توان ایده‌های متنوعی را امتحان کرد و نیاز به صرف هزینه‌های زیاد نیست. به مرور زمان نیز می‌توان همه‌چیز را تغییر داد.

راه‌حل دیگر برای تفکیک فضاها بدون دیوار استفاده از پنل ها یا پرده‌های سبک متحرک است. چنانچه به حریم خصوصی زیادی نیاز نباشد، می‌توان به شکل منعطف‌تری به جداسازی فضاها پرداخت. پرده‌ها سریع و آسان نصب می‌شوند و همچنین گزینه‌ای مقرون به صرفه هستند که به شما امکان می‌دهند قسمت‌های خاصی از خانه را پنهان یا تفکیک کنید. این پرده‌های سبک، برای تفکیک فضاها مناسب هستند و می‌توانند رنگ و بافت مورد نیاز را به فضای شما اضافه کنند.

می‌توانید از یک پرده برای جدا کردن فضای کارتان از اتاق خوابتان استفاده کنید. همچنین می‌توانید فضای مطالعه‌ خود را در پایان روز تفکیک کنید یا از پرده برای ایجاد فضایی به عنوان انباری بهره بگیرید. تنها چیزی که نیاز دارید، سیم پرده یا نرده پرده برای تقسیم فضا است.

مارتین والر، مؤسس شرکت طراحی داخلی اندرو مارتین، می‌گوید یک ایده قابل‌دستیابی برای تفکیک فضاها استفاده از مبلمان باز مانند کابینت یا قفسه‌ها برای ایجاد مناطق مختلف، بدون قطع نور یا ایجاد حس خفگی در فضا است. شما باید مبلمان و رنگ‌ها را با دقت در نظر بگیرید تا مطمئن شوید که آن‌ها به خوبی طرح را تکمیل می‌کنند. 

یکی دیگر از روش‌های تفکیک فضاها بدون دیوار استفاده از جداکننده‌های اتاق (Room Deviders) است. با استفاده از این محصولات می‌توان به طور منعطف دست به تفکیک فضاها زد. در استفاده از این محصولات می‌توان ایده‌های متنوعی را به کار برد.

اندی بریگز می‌گوید: «تقسیم‌کننده اتاق یک راه عالی و مقرون‌به‌صرفه برای دستیابی به «طرح شکسته» است و نیاز به دیوار ثابت که هزینه بیشتری دارد را نفی می‌کند.» 

با استفاده از این ایده، به گردش جریان هوا و نور، کمک زیادی می‌شود. با به‌کارگیری دیوارهای طرح شکسته می‌توان بین فضاهای مختلف تمایز ایجاد کرد. این ایده بسیار مقرون به صرفه است و نیاز به وجود دیوار ثابت را از بین می‌برد. 

یکی دیگر از روش‌های تفکیک فضاها، استفاده از آویزهایی است که به تقسیم‌بندی فضا کمک می‌کنند. از این آویزها می‌توان به عنوان پنل جاذب صدا، برای حذف نویزهای محیط نیز استفاده کرد. می‌توان از طرح‌ها و رنگ‌های متنوع آنها بهره برد. مزیت استفاده از این آویزها، این است که می‌توان به راحتی آن‌ها را جدا کرد. 

به جای استفاده از دیوارهای سنتی برای تفکیک فضاها می‌توان به سراغ استفاده از انواع درب‌ها رفت. درب‌های سنتی، یک ‌لت، دو لت یا کشویی هر کدام می‌توانند حس و حال متفاوتی به فضا بدهند. جنس درب‌ها هم از اهمیت زیادی برخوردار است. درب‌های شیشه‌ای با قاب مشکی ساده یا به سبک کریتال، انتخاب خوبی برای خانه‌های خانوادگی شلوغ هستند.

ربکا کلایتون، سخنگوی IQ Glass می‌گوید: «مزیت استفاده از شیشه برای ایجاد تقسیم‌بندی بین فضاهای داخلی این است که جلوی نور را نمی‌گیرد و تأثیر بر طراحی بصری اتاق نمی‌گذارد».

یکی دیگر از ایده‌های آسان تفکیک فضاها، استفاده از فرش است. این یک گزینه عالی برای خانه‌های کوچک‌تر به شمار می‌رود. یک فرش می‌تواند به‌خوبی در زیر مبلمان قرار بگیرد و فضای زیادی را اشغال نکند، اما همچنان به مرزبندی و تقسیم فضاها کمک می‌کند. به عنوان مثال، می‌توانید یک فرش را در قسمت غذاخوری و دیگری را در اتاق پذیرایی قرار دهید تا هر فضا را مشخص کنید.

نیک آکاستر، مدیر گروه Rugs Direct می‌گوید: از رنگ‌ها، الگوها و بافت‌های مختلف استفاده کنید. اما به دنبال فرش‌هایی باشید که با مبلمان هر قسمت مطابقت داشته باشند تا فضا را از نظر حسی به هم نزدیک کنند. مهم است که به اندازه و سایز فرش توجه شود. تصمیم بگیرید که مرز هر قسمت را تا کجا می‌خواهید ادامه دهید و اطمینان حاصل کنید که فرش شما بیش از یک گام فراتر از آن نرود. مبلمان را نیز در نظر بگیرید. نیک می‌افزاید: «در فضاهای با پلان باز، معمولاً همه پایه‌های مبلمان خود را روی فرش قرار دهید. در منطقه غذاخوری، فرش شما باید به‌اندازه‌ای بزرگ باشد که صندلی‌های شما حتی زمانی که بیرون کشیده می‌شوند، روی آن قرار بگیرند."

یک دیوار مملو از گیاهان زنده برای تفکیک فضاها ایده جذابی است اما نگهداری آن می‌تواند کمی دشوار باشد. برای ایجاد چنین دیواری می‌توانید از رگال لباس و گیاهانی مانند پیچک یا تاک نقره‌ای استفاده کنید. البته می‌توان طرح‌های دیگری مانند کاشت بامبو در گلدان‌های بزرگ را نیز به کار برد. استفاده از گیاهان برای متمایز کردن فضا علاوه بر این که نیاز به دیوار به شکل سنتی را از بین می‌برد، حس زندگی را نیز به محیط تزریق می‌کند. 

ایده‌های زیادی برای تفکیک فضاها بدون استفاده از دیوارهای سنتی وجود دارند. از ایده‌های ثابتی مانند تغییر فرم دیوارها، ایجاد اختلاف سطح در کف و سقف، تضاد در طرح سطوح گرفته تا ایده‌های مقرون به‌ صرفه‌تری مانند تنوع رنگی، استفاده از مبلمان و غیره. نباید فراموش کرد که تنها قرار نیست از یک ایده استفاده شود. می‌توان در یک محیط، ایده‌های مختلفی را به کار برد. نکته کلیدی این است که هر فضا باید به وضوح مشخص شود و در عین حال یک جریان هماهنگ بین فضاهای مختلف پدید آید.