تعاریف ایده و کانسپت در معماری
بهتر است پیش از آن که منابع ایده پردازی و روش های خلق ایده بیان شود؛ با مفهوم و چیستی ایده و کانسپت آشنا شوید. کسب آگاهی از تفاوت های ظریفی که این دو واژه با یکدیگر دارند به درک بهتر هر یک و بهبود کاربرد آن در فرایند طراحی کمک می کند.در واقع ایده و کانسپت مفاهیم نزدیک به هم هستند که در بسیاری از گفتگوهای معماران مترادف با یکدیگر به کار می روند. اما برخی از صاحب نظران در پی نگاهی موشکافانه به تفاوت هایی میان این دو دست یافته اند:
ادوارد وایت در کتاب مفاهیم پایه در معماری بیان می کند که : کانسپت ها از تحلیل مسئله حاصل می شوند.آنها در هر مرحله از طراحی و با هر مقیاسی پدید می آیند و ماهیت سلسله مراتبی دارند.
پل لازیو فرایند اکتشاف در معماری را شامل دو بخش می داند: ابتکار و شکل گیری کانسپت. ابتکار به دنبال کشف ایده های بکر برای موضوع طراحی است. روی کاغذ آوردن کشف، به صورت نوشته یا گرافیک، که تعیین کنندۀ مسیر اصلی توسعۀ پروژه خواهد بود؛ تشکیل کانسپت است.
برایان لاوسون کارفرما، استفاده کننده، قانون گذار و طراح را به عنوان چهار مولد اصلی مطرح می کند.
شاید بتوان محصول طراحی را پاسخی مشترک به رویکرد پروژه و محدودیت های موجود دانست. تولد ایده در ذهن طراحان از نظر زمانی مقدم بر ساخته شدن کانسپت توسط آنها است. ایده ها از جنس تفکراتی هستند که جایگاهشان در ذهن طراح است و وقتی به صورت یک راه حل ارائه شوند تبدیل به کانسپت خواهند شد. به طور کلی ایده، نقطه شروع معماری است و کانسپت پس از آن شکل می گیرد. در واقع ایده ها ماهیت ذهنی و کانسپت ها ماهیت عینی دارند.
سرآغاز فرایند طراحی مواجه شدن طراح با مسئلۀ طراحی است. پس از آن بستر به مثابۀ ظرفی دربرگیرندۀ محصول و موضوع به مثابۀ منتقل کنندۀ ویژگی های محصول تعریف می شود.
آنچه در تحقیقات صورت گرفته از طریق مصاحبه با برخی از معماران حرفه ای کشور به دست آمده است؛ منابع ایده پردازی معماران را در دو دستۀ عوامل معطوف به مسئله طراحی (بستر و موضوع طراحی) و عوامل معطوف به طراح (دانش و نگرش طراح) قرار می دهد. نتایج این تحقیقات نشان می دهد عوامل معطوف به مسئلۀ طراحی، بیشترین سهم در منابع ایده پردازی را در میان معماران حرفه ای کشور به خود اختصاص داده است.
در ادامه صرف نظر از تفاوت های ظریف ایده و کانسپت، روش هایی برای خلق آنها ارائه می شود :
روش های خلق ایده و کانسپت در معماری
1- روش قیاسی
این روش به دنبال ایجاد رابطۀ عینی میان پدیده ها است و در 4 بخش دسته بندی می شود:2- روش الگوواره
در این روش با مطالعۀ تاریخ و پیشینۀ معماری موجود در هر زمینه، به شناخت الگوها پرداخته و این الگوها که گاه با عنوان گونه، مدل و یا آرکی تایپ شناخته می شوند؛ مولد اولیه برای شکل گیری معماری خواهند بود. مانند مجموعه ورزشی رفسنجان اثر هادی میرمیران و موزه هنرهای معاصر اثر کامران دیبا
استفاده از الگوی یخچال های قدیمی در مجموعه ورزشی رفسنجان
استفاده از الگوی حیاط مرکزی در موزه هنرهای معاصر تهران
3-روش منطقی
این روش پس از ظهور مدرنیته با استقبال فراوانی روبرو شد و مورد توجه شمار زیادی از معماران قرار گرفت. منابع این روش برنامه، سایت و اقلیم هستند که در واقع مولد اولیه محسوب می شوند. این روش بر پایۀ آزمون و خطا، مطالعات طراحی و دیاگرام های تحلیلی استوار است. خلق ایده با استفاده از این روش، طراح را در جریاناتی از وضعیت موجود پروژه، نیازها، قوانین، خواسته ها و اطلاعات به دست آمده به شکل موازی پیش میبرد و او را مرتباً به تجزیه و تحلیل و ایده پردازی وا می دارد.
نمونه ای که می توان از این روش نام برد نمایشگاه اکسپو 2000 هلند اثر گروه MVRDV است.
4-روش نظری
این روش به دو گونه تقسیم می شود:
- طراحی بر اساس قواعد هندسه و ریاضیات
در این شیوه گاه مباحث هندسی(اقلیدسی و نااقلیدسی) و ریاضیات مورد استفاده قرار می گیرد و گاه تغییرپذیری شکلی روی می دهد. تغییرپذیری شکلی با عنوان روش های طراحی افزایشی( برهم گماری و بازی با مقیاس، فولدینگ، نمودار و طراحی پارامتریک) متداول شده است که از جمله شیوه های خلق ایده محسوب می شود.
طراحی پارامتریک در مرکز هنرهای نمایشی ابوظبی اثر زاها حدید
هندسه فراکتال در میدان فدراسیون ملبورن اثر استودیو LIB
نظریات فلسفی پس از دوران مدرن بیشتر مورد توجه قرار گرفت. اکنون آفرینش ایده بر اساس قواعد فلسفی در 5 پارادایم جای می گیرد. پدیدارشناسی، زیبایی شناسی امر متعالی، نشانه شناسی، مارکسیسم و فمنیسم موضوعاتی هستند که هم اکنون در میان معماران دوستدار فلسفه محبوبیت دارند و می توانند منشاء طراحی پروژه های مختلف قرار گیرند.
گرداوری : منیژه قاضیا