بازشناسی تفکر معمارانه در نگاه برخی از معماران برتر ایران

تحریریه معماری آرل
ماهیت معماری همواره میان برداشت های متفاوتی که از مفاهیم و اصول حاکم بر آن وجود دارد؛ غوطه ور است. اما آنچه توانسته آن را به شیوه ای مطلوب بیان کند و با عینیت بخشیدن به مفاهیم پایه، پس از گذشت زمان همچنان در خاطر همگان جاودان بماند بی شک حاصل درک عمیق و صحیح از معماری است و تصادفاً پدید نیامده است. آثار ارزشمندی که هم اکنون از معماران بنام ایرانی پا بر جاست؛ از بینشی خبر می دهد که در خلق این بناها به کار گرفته شده است. لذا برای اینکه بتوانیم به فهم درستی از معماری دست یابیم و در پی آن بناهایی طراحی کنیم که ضمن پاسخ به نیازهای جامعه و همسازی با فرهنگ ، هویت و محیط ، جاودان بماند لازم است نگرش معماران برتر ایرانی را مورد بررسی قرار دهیم. در ادامه جهت آشنایی با تفکر پیشگامان معماری معاصر ایران به بیان نقطه نظرات و دیدگاه های چند تن از آنان می پردازیم.

هوشنگ سیحون

.

سیحون شناخت تاریخ را عاملی اساسی در رشد و اعتلای معماری می داند. به باور او برای خلق آثار ماندگار باید اطلاعات عمیقی از سیر تحولات معماری در طول تاریخ به دست آورد. چنانچه شناخت کافی از این تحولات حاصل شود تغییراتی که به تبع آن بر انسان به عنوان کاربر فضا تأثیر گذاشته نیز آشکار می شود و معمار نیازهای کاربر را  بهتر و بیشتر درک می کند. سیحون معتقد است معمار امروزی باید تاریخ را به خوبی بداند؛ چرایی ایجاد بناها را درک کند؛ و سیر تغییرات جوامع را دریابد؛ تا بتواند به رسالت خود در حال حاضر پی ببرد و آن را به انجام رساند. از نظر سیحون آشنایی مستمر با معماری از گذشته تا به امروز باعث می شود دغدغه ها ، تکنیک ها و ... شناخته شود و در این صورت اثری که هم اکنون خلق می شود با آگاهی از جریانی باشد که تاکنون پشت سر نهاده ایم.
سیحون فناوری را ابزار بیان معماری می داند و معتقد است معماری ضمن تطبیق با فرهنگ و هویت ما می تواند با ابزارهایی بیان شود که از فناوری های نوین به دست آمده است. فناوری هر اندازه پیشرفت کند در حیطه معماری هدف تلقی نمی شود بلکه می تواند ابزاری برای رسیدن به هدف (معماری در جایگاه برطرف کنندۀ حوائج انسان، آرامشبخش و پویا و سازگار با فرهنگ جامعه) باشد.
رویکرد سیحون در معماری عموماً منطق گرا تلقی می شود. وی همواره به در نظر داشتن ممنطق در طراحی های خود توجه دارد و معتقد است کوچکترین اقدامات هم باید دلیل مختص به خود را داشته باشد. از این رو همواره از انجام کارهای عبث که صرفاً زیبایی ظاهری دارد؛ گریزان است. او معماری را در ذات خود موزون و زیبا می داند. و تزیینات افراط گونه را به معنای نقصان در طراحی قلمداد می کند. از دیدگاه وی معماری اگر خوب و کامل انجام شود به قدر کافی زیباست و می تواند در عین سادگی و بی تکلف بودن جاذبه ایجاد کند.

ایرج اعتصام

.

ایرج اعتصام که خود دکترای معماری را از دانشگاه فلورانس گرفته است و همواره تلاشی خستگی ناپذیر در راستای رشد و پویایی معماری دارد؛ بر این باور است که معماری چنان که در تصور عموم نقش بسته کاملاً تحت تأثیر معماری غرب قرار گرفته و هم اکنون با دنباله روی از این شیوه، معماری ایرانی به آمیزه ای از معماری کهن و معماری غربی بدل گشته است. وی معتقد است که آنچه تحت عنوان انقلاب صنعتی در اروپا رخ داد به تدریج گرایشات معماران ایرانی را متحول کرد و نتایج اجرایی این تحولات در زمان پهلوی بروز یافت. لذا از دیدگاه وی معماری معاصر ایران تا اندازه ای ناشناخته مانده و با اثرپذیری از معماری غرب پیش رفته است.

هادی میرمیران

.

یکی از معماران فعّال که آثار ارزشمندی از خود به جای گذاشته؛ هادی میرمیران است. به باور او با وجود آنکه معماری همواره در تکاپوی برقراری پیوند با تاریخ و معماری کهن بوده است؛ اما این تلاش به گونه ای سطحی و ظاهری به عمل آمده و به روح کلی حاکم بر معماری گذشته، عمیقاً توجه نشده است .
میرمیران طراحی معماری را بر مبنای حجم های خالص تعریف می کند. وی در طراحی پروژه های خویش حجم را به کمال در نظر می گیرد و با هم نشینی این احجام خالص ترکیبی خلق می کند که پاسخگوی مسئله باشد. وی با انطباق معماری ایرانی با جریان های مدرن سعی بر حفظ هویت معماری ایرانی و همچنین ارائه طرحی مطابق با معماری نوین دارد. به کارگیری مفاهیم تجریدی و استعاری در آثار میرمیران از جمله ویژگی هایی است که نوع نگاه معمارانۀ او را آشکار می سازد.

کامران دیبا

.

معماری انسان دوستانه، بوم گرایی و تاریخ گرایی در عین همراهی با مدرنیته از جمله رویکردها و دیدگاه های دیبا در معماری است. شاید بتوان گفت آثار کامران دیبا جنبه های مختلفی از معماری را در بر می گیرد؛که این ویژگی از جمله نقاط قوت کارهای اوست. دیبا معتقد است معماری همچنان که پیش می رود و نگاه رو به جلو دارد عصاره ای از تاریخ و فرهنگ هر جامعه ای را نیز همراه با خود دارد.
معماری از نگاه کامران دیبا ملهم از معماری غنی ایرانی است که در اثر تعامل با مردم در طول زندگی روزمرۀ آنان، به معماری انسان گرا بدل می شود. دیبا در رابطه با کارهایش می گوید همواره به دنبال نوعی دیالکتیک   (سنتز) بین سنت و مدرنیسم بوده است.
دیبا سنت را جاری در عادات، نیازها و تأمین کنندۀ آسایش انسان می داند. به تعبیر او معماری ایرانی معماری است که آسایش را برای فرد ایرانی فراهم کند. بدین ترتیب معماری ایرانی باید بر پایۀ سنت های ایرانی شکل بگیرد. در واقع دیبا معماری و سنت را در ارتباطی تنگاتنگ می بیند و معتقد است سنت، عادات و نیازهای کاربر فضا را بیان می کند. بنابراین درک این موضوع از سوی معمار می تواند نتایج مطلوبی را در طراحی فضا به همراه آورد. توجه به انسان به عنوان مهرۀ اصلی در پروژه های دیبا همواره به چشم می خورد. در واقع سنت در باور دیبا مجموعه ای از نیازها، عادات، فرهنگ، باورها و اعتقادات انسان است که در زندگی او جریان دارد؛ و معماری نباید با ایجاد گسست میان انسان و سنت در پی فراهم ساختن آسایش او باشد. شاید بتوان دیبا را بیش از آنکه نقاش یا شهرساز دانست؛ یک هنرمند حساس به محیط و نیاز های انسانی دانست. درآمیختگی آثار او با محیط و توجه به حضور انسان در فضا موضوعاتی است که در نگاه معمارانۀ او به طرز پررنگی دیده می شود.

حسین امانت

.

امانت معماری را هنری سرآمد و ناب و نه صرفاً یک شغل و فعالیت تجاری می داند. وی معتقد است دنیای مدرن چنان شتابی را به سیستم زندگی بشر وارد کرده که شاید فرصت چندانی برای مشاهدۀ ظرافت ها و جزئیات یک نمای کلاسیک یونانی باقی نمانده باشد. با رشد و گسترش ساختمان های مدرن پس از انقلاب صنعتی زندگی مادی بر معنوی غلبه یافت. با این حال، حسین امانت زیبایی را فاکتور مهمی در طراحی می داند چرا که به اعتقاد او زیبایی برای روح انسان سودبخش است. او در تمام پروژه های خود، مهارت ویژه اى در به كار بردن و تركیب درون مایۀ فرهنگ هاى مختلف از خود نشان داده است. شاید بتوان گفت محور تفکر معمارانه در حسین امانت بر اساس طبیعت گرایی، معماری ارگانیک و توجه به ریشه های سنتی شکل گرفته است.

نادر اردلان

.

ویژگی چشمگیری که در آثار اردلان همواره مشاهده می شود؛ احترام به معماری سنّتی ایران و تلفیق این نوع از معماری با مفاهیم فلسفی و عرفانی است. همچنین در عین وجود چنین گرایشات و رویکردهایی، پروژه های او با شیوه های نوین معماری و همگام با جهش های صنعت و فناوری اجرا و عرضه می شود.
اردلان با الهام گرفتن از معنویت و عرفان ، سعی دارد مفاهیمی را که تا حدی ناملموس است در آثار خویش تجلّی دهد. همچنین فضاسازی بومی ، وجود هندسۀ خاص و به کارگیری برخی اجزای معماری سنّتی از دیگر ویژگی های نگاه او در طراحی پروژه های معماری است.

آنچه پیش از این بیان شد حاصل جستاری در منابع مکتوب و آثار این بزرگان در حوزۀ معماری و نوع نگاه و نقطه نظرات آنان است که بنا به بررسی های انجام شده در قالب دریافت ها و برداشت های نگارنده ارائه شده است. امید است با جست و جو در نوع اندیشه ، ایده پردازی و شیوۀ معماری افراد برجسته ، گنجینه ای از تجارب آنان به دست آوریم و با به کار گیری آن ها در مسیر خویش معمارانه تر گام برداریم.

تحریریه معماری آرل


لینک مستقیم : https://www.arel.ir/fa/News-View-8389.html