تحریریه معماری آرل
چه بخواهیم ، چه نخواهیم، کپی یک اثر شاخص و بازخوردهای که نسبت به آن اثر صورت میگیرد به یک هنجار عمومی بدل گشته است. نظرات مثبت و منفی که در قبال این موضوع انجام می پذیرد، در روند شکل گیری چنین پروژه هایی تاثیرگذار است. پروژه مرکز تفریحی و تجاری سیمرغ که در محور نور به محمودآباد واقع شده و در حال ساخت می باشد. پروژه ای که شباهت غیرقابل وصفی با مرکز فرهنگی حیدر علی اف دارد. پروژه ای که توسط زاها حدید طراحی شده و چند سال پیش افتتاح گردید. حال با نگاه به مرکز تفریحی و تجاری سیمرغ اولین کلمه ای که در ذهنمان نقش می بندد یک واژه است: کپی.به طور قطع کاربری و عملکرد پروژه مرکز تفریحی و تجاری سیمرغ نسبت به مرکز فرهنگی حیدر علی اف باکو کاملا تفاوت دارد. تفاوتی که از اسم پروژه ها هم پیداست. اما وقتی به مرکز تجاری سیمرغ می نگیریم، نمی توانیم این ذهنیت را دفع کنیم که "دارم یک کپی با کیفیت متوسط و پایین می بینم." تفاوت عمده الهام گرفتن، تاثیرپذیری یا عاریه گرفتن از یک اثر در مقایسه با کپی آن دو عامل متفاوت محسوب می شوند.
یک کپی خوب کار ساده یا آسانی نیست. در حالی که خود کپی به خودی خود ذهنیتی منفی را در مخاطب ایجاد می کند. بخصوص که این کپی از یک اثر شاخص باشد و اثر دوم نتواند کیفیت اثر اصلی را به نمایش بگذارد. وقتی به پروژه مرکز تفریحی و تجاری سیمرغ می نگریم، چنین حسی به اکثرمان القاء می کند. حال زمانی چنین پروژه ای با معضل روبرو می شود که کانسپت، نما و المان های آن سنخیتی با کاربری پروژه ندارد. حتی ممکن است طراحی پلان مجتمع در این فرم حل و فصل نشود و با اشکالات عملکردی روبرو باشد. چون به طرو عمده کاربری ساختمان زاها حدید با مجتمع تفریحی سیمرغ متفاوت است.
کپی برداری از یک اثر در تمام فعالیت های صنعتی، هنری و فرهنگی صورت میگیرد. از طراحی یک خودروی بنام گرفته، تا تابلوی نقاشی یا ساختمان های معماری. کپی در معماری غیرممکن است. نه به خاطر شکل ظاهری اثر، بلکه تاثیر آن بر روی محیط، افراد و زمانی که آن اثر به اجرا رسیده. بنا به گفته کامران افشار نادری: "کپی در معماری غیرممکن است، زیرا حتی اگر کاری را عینا تکرار کنیم، مثل پاویلیون میس وندروهه برای نمایشگاه آلمان، که نیم قرن بعد دوباره در بارسلون ساخته شد، چون متنی که بنا در آن قرار گرفته و همچنین متفاوت هستند، فضای معماری جور دیگری تجربه خواهد شد. در عمل می توان فقط ایده ای را ارتقا بخشید یا خراب کرد، که در حالت اول کپی محسوب نمی شود، و در حال دوم به کار بردن اصطلاح کپی توهین به اثری است که سرمشق قرار گرفته است. "
اما نظر ما نسبت به معماری این می باشد که بهتر است از هر اثر (ساختمان معماری، خودرو، تابلوی نقاشی، مجسمه) فقط یک نسخه باشد، و آن اثر گویای هویت، تاریخ و هنرمندی باشد که آن اثر را خلق کرده. برای همین است که اهرام ثلاثه، تخت جمشید، دیوار چین، ماچو پیچو و ... فقط در یک مکان و با یک هویت، جنس، رنگ و قدمت شناخته می شوند. می دانیم تعداد سبک ها، اشکال و فرمت های اصلی طراحی در چندین قالب محدود شکل میگیرند و خلق یک اثر جدید کار ساده ای نیست. اگر کار ساده ای بود، هر شخصی می توانست آن کار را انجام دهد. تاثیرپذیری از یک اثر یا سبک یک امر کاملا نرمال می باشد، به شرطی که بتواند چیز جدیدی را به ما ارائه دهد.
پس بهتر است تفکری مانند گوستاو ایفل داشته باشیم که گفته: من به برج ایفل حسادت می کنم. چون او از خود من مشهورتر است. اینکه فقط به اثر الهام بخش خودمان حسادت کنیم که منبع تاثیرگذار دیگران شده است.
سوال ما از شما این است:
آیا مرکز تفریحی و تجاری سیمرغ را یک کپی متوسط از مرکز فرهنگی حیدر علی اف باکو می دانید؟
نظر کلی شما در رابطه با تاثیرپذیر از یک اثر نسبت به مطالب فوق چقدر تا چه حد در یک راستا هستند؟
مرکز تفریحی تجاری سیمرغ
مرکز فرهنگی هنری علی اف در باکو-زاها حدید
تحریریه معماری آرل