معماری برای افراد بی خانمان و فقیر چه اقداماتی انجام داده است؟

 
تحریریه معماری آرل
معماری و  بیخانمان ها: به چه اهدافی اندیشیده و نزدیک شده ایم؟ معماری چه حرکت های مثبتی در قبال افراد با توانایی مالی بسیار ضعیف و عمدتا بدون توانایی مالی و حقوقی انجام داده است؟
این یک مسئله ضروری و حیاتی در معماری قرن 21 محسوب می شود. رشد معماری خصمانه و معماری تدافعی شهرهای توسعه یافته باعث شده تا به این مشکل بپردازیم و راه کار های ارائه شده توسط سیستم های دولتی، شرکت های خصوصی و خیریه ها را نام برده و بررسی کنیم. طبق آخرین نظرسنجی سازمان ملل در سال 2005 حدود 100 میلیون بی خانمان در سراسر جهان و 1.6 میلیارد نفر بدون مسکن زندگی می کردند. این ارقام  در طول سال های گذشته ارتقاء یافته است. مسکن گران قیمت به یک هنجار جهانی تبدیل شده و به طور فزاینده ای برای افراد محروم که به دنبال پناهگاه دائمی یا موقت  هستند، غیرقابل دسترس شده است. در این مقاله قصد داریم برخی جنبه ها و اقدامات صورت گرفته که مربوط به مسکن افراد کم توان یا ناتوان می باشد را توضیح دهیم.

در اصطلاح معماری را به "ایجاد ثروت" به جای "ایجاد پناهگاه" به رسمیت می شناسند. به واسطه این تعریف می توان به حل بحران بی خانمان ها از طریق ایده های نوآورانه و خلاقانه نزدیک شد. اما معماری به خودی خود راه حل محسوب می شود؟
بی خانمانی دارای علل پیچیده ای بوده و به تعدادی از عوامل ساختاری و شرایط فردی بازمی گردد. در شهرهای بزرگ کشورهای جهان اول، اغلب مواقع یک نوع دشمنی و خصومت را نسبت به بی خانمان ها مشاهده می کنیم. ذهنیتی که بر جمله " خود آنها این شیوه زندگی را برگزیدند" تاکید می کند، یا تصورات غلطی مبنی بر اینکه "بی خانمانی نتیجه تنبلی و عدم مسئولیت است" بیشتر از همیشه وجود دارد. با این حال این یک واقعیت اجتناب ناپذیر است که با رشد ثروت کشورهای جهان اول، امروزه بی خانمانی نباید یک موضوع جهانی باشد.
سال 2015 میلادی در شهر ملبورن استرالیا بیش از 82 هزار ملک خالی از سکنه وجود داشته و همزمان بیش از صدها تن در خیابان و هزاران نفر در پناهگاه ها زندگی می کردند. فقدان مسکن اجتماعی در حالی که آپارتمان های لوکس خالی به عنوان سرمایه مورد استفاده قرار میگیرد، یک تصویر بی رحمانه از بازار اقتصادی را فراهم می کند که منجر به سود راکد بیشتر نسبت به سود قابل دسترس و قابل استفاده می باشد. در این مورد دولت ها سر خود را زیر برف کرده و مشکلات را به زیر فرش های خاک گرفته مخفی کردند.
معماری اغلب با احساس مسئولیت اجتماعی و تمایل بهبود به جامعه از طریق محیط زیست شناخته می شود. اگرچه حل مسئله بی خانمان بودن به تنهایی توسط معماری غیرممکن است. بی میلی مشارکت بین این موضوع و عدم ارتباط کافی بین شهرها، مسئولین شهر و ساکنین نسبت یکدیگر موج می زند.
این موارد در دو آیتم کلی قرار میگیرند که شامل پیشنهاد برای راه حل های کوتاه مدت و پیشنهاد برای راه حل های بلند مدت می باشد. در راه حل های موقت مواردی همچون پناهگاه های اضطراری، پروژه ORIG-GAMI و چادرهای آلومینیومی Rollable و ... مطرح شده اند.
در زیر برخی از مفاهیم جالب برای راه حل های کوتاه مدت و برخی راه حل های ارائه شده توسط شهرهای بزرگ در یک سطح اساسی را بررسی کرده ایم.

پیشنهاد برای راه حل های کوتاه مدت

این پیشنهادات بر روی راه حل های کوتاه مدت برای حل معضلات بی خانمان ها تمرکز کرده است. از پناهگاه های اضطراری بگیرید تا معماری خصمانه ای که سعی می کند مشکلات را به سمت دیگری سوق دهد.

پناهگاه های اضطراری

پناهگاه های اضطراری اجازه می دهند که افراد بی خانمان توسط عناصر پناهگاهی محافظت شوند و مکانی امن برای چند شب اقامت داشته باشند. اما به طور کلی تقاضا برای پناهگاه های بیخانمانان فراتر از عرضه است. بسیاری از پناهگاه های اضطراری به ندرت طراحی شده اند، و بیشتر با یک زندان یا بیمارستان نقاط اشتراک دارند تا یک محل دوستانه برای اقامت. بسیاری از کاربران تاکید کرده اند که پناهگاه های اضطراری را به عنوان یک مکان موقت برای آنهاست که احساس اضطراب و بی ثباتی مرتبط با بی خانمانی را رفع نمی کند.
 در شهر بروکسل بلژیک برپایی چادرهای کمپینگ در خیابان به طور کلی ممنوع می باشد. پروژه ORIG-GAMI که توسط خاویر سَن استَپن ارائه شده، مقواهای تاشو چادری شکل را به عنوان یک راه حل موقت برای افرادی بی سرپناه معرفی نموده است. این کارتن های مقوایی توسط کارخانه های مقوا اهدا شده و الگوی اریگامی آن به کاربران اجازه می دهد تا به راحتی آن را حمل و مدیریت کنند. 

طرح مشابه دیگر پناهگاه های بی خانمان، حلقه های بازیافتی WheelLY است که توسط شرکت ایتالیایی Zo-Loft ارائه شده که بر اساس بازیافت قاب های آلومینیومی ساخته شده که می تواند به عنوان یک چادر مود استفاده قرار گیرد. طراحی چادرهای آلومینیومی Rollable حمل و نقل آنرا توسط یک کیسه پارچه ای آسان نموده، و می توان بیش از 250 پوند بار را به اضافه خود چادر درون کیسه حمل نمود. بسته چادر این قابلیت را دارد برخی وسایل شخصی افراد بی خانمان را درون خود جای دهد. سمت چرخدار این چادر زمانی که این پیکج بسته است می تواند به عنوان فضایی برای تبلیغ و بازگردانی هزینه مورد استفاده قرار گیرد، و زمانی که نیمه باز بوده به عنوان صندلی مورد استفاده قرار می گیرد. 

مسکن انگلی (Parasitic Housing)


طرح های بسیاری برای پناهگاه های بیخانمان ها به ایده معماری انگلی یا همان paraSITE رسیده اند که راه حلی برای اتصال به ساختارهای موجود می باشد و صرفا تلاشی برای حل مسئله تأمین بودجه است.
پروژه parasite مایکل راکُویتز که در سال 1995 در نمایشگاه MoMA ارائه شد، شامل پناهگاه های بی نظیری بود که می توانست به دریچه خارجی ساختمان ها متصل گردد. هوای گرمی که از دیوارهای بیرونی ساختمان خارج می شود، می تواند سازه چادری موقت متصل شده به ساختمان را متورم کرده و به  آن شکل دهد. این پناهگاه های متورم شونده به بیش از 30 نفر از افراد بی خانمان نیویورک، بوستون و کمبریج اهدا شد و پس از آزمایش بازخوردهای مثبتی داشتند.

ایده فوق در بسیاری از پروژه های مفهومی مانند: خانه های بیخانمان توسط جیمز فورزر به عنوان راه کارهای دیگر منتشر شده است. پروژه فورزر شامل غلاف هایی است که می تواند به سایت های ایده آل دولتی متصل گردد و یا تشکیلی از سازه های متصل دهد. متریال ساخته شده این گونه پناهگاه ها بسیار مقرون به صرفه بوده که می تواند مطابق با متریال بیرونی ساختمان در نظر گرفته شود. در حال حاضر جیمز فورزر با یک سرمایه گذار خصوصی برای امکان ساخت و توضیع این گونه پناهگاه ها همکاری می کند. 

یک شرکت مستقر در نیویورک به نام Framlab سال گذشته طرحی مشابه کار جیمز فورزر را ارائه نمود. این طرح به دنبال استفاده از فضای کنار دیوارهای خالی ساختمان هاست که به واسطه یک ماژول 6 ضلعی 3D اختصاصی به فضای شهر متصل گردد. همچنین این کانسپت به مسکن شهر در اواسط قرن بیستم اشاره دارد که به تاریخچه محله های قدیمی اشاره داشته است.

ایده خانه های انگلی به شدت از طرف معماری فرانسوی، استفان مالکا مورد استقبال قرار گرفته است. وی فاصله بین ساختمان ها و پشت بام ها را بهترین مکان برای ایجاد یک پناهگاه کوچک دانسته که به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه است. پروژه وی به نام A-KAMP47 مجموعه ای از چادرهای استتارشونده چاپی است که در یک کارخانه در شهر مارسی ساخته شده است. دلیل استتار شدن این چادرها یک کانسپت اجتماعی-سیاسی است که به وعده های دروغین دولت فرانسه در مورد مسکن جهانی اشاره کرده، و اینکه جامعه ترجیح می دهد افراد بی خانمان را درون یک پوشش حقیر، استتار و مخفی کند. 

معماری خصمانه

یکی از راه حل های موقت برای مقابله با بی خانمان ها معماری خصمانه است. معماری خصمانه در تعبیه آبپاش یا تعبیه ساپورت وسط نیمکت های پارک و از این قبیل موارد خلاصه می شود تا از خوابیدن و اتراق کردن افراد بی خانمان جلوگیری کند. نمونه های تهاجمی بیشتری مانند نصب ستون یا پایه های فلزی زیر پل ها، ساختمان ها و سرپناه های عمومی دیده شده تا از تجمع بی خانمان ها جلوگیری کرده و صورت مسئله را از نظر همه  پنهان کند. تحقیقات کمی در مورد این روش صورت گرفته که عنوان می کنند این روش یک رویکرد بلند مدت موفق است.
یک پاسخ مشابه اما غیرمعمارانه به مسئله بی خانمان ها، "سیستم بلیط های اتوبوس یک طرفه" است که توسط بسیاری از شهرهای آمریکا مورد استفاده قرار می گیرد. این مبحث که توسط روزنامه گاردین آمریکا به طور کامل پوشش داده شده به 21 هزار بی خانمانی اشاره دارد که طبق قراردادی دو طرفه به مناطق روستایی منتقل شدند و نباید بازگردند. اگر چه برخی از این برنامه "انتقال بی خانمان ها" بهره مند شدند، اما بسیار از آنها با مشکلاتی مشابه مانند: فرصت های شغلی کم و خدمات پشتیبانی مواجه هستند.

پیشنهادات برای راه حل های بلند مدت

این بخش از مقاله به ارائه و بررسی راه حل های بلند مدت جهت ایجاد خانه های دائمی برای افراد بی خانمان پرداخته است.

خانه های کوچک

علاقه به ایجاد خانه های کوچک یک راه حل ممکن برای مقابله با معضل بی خانمان ها می باشد. بسیاری از موسسات خیریه، در حال توسعه راه حل های زیادی در مورد ساخت خانه های کوچک هستند که با "بنیاد خانه کوچک" استرالیا همکاری می کنند. این برنامه به مجموعه کوچکی از 4 الی 6 خانه کوچک اشاره دارد که دارای فضای مناسب با ارائه خدمات رفاهی عمومی است.
یکی از پدیده های جالب، خانه های کوچک روستایی است. در حومه پورتلند ایالت اورگان یک روستای به نام وَقار (Dignity Village) با خانه های کوچک وجود دارد. بر خلاف برنامه های اختصاصی برای افراد بی خانمان، زندگی در محیط روستایی به صورت زیست محیطی رشد می کند، و توسط ساکنان آن اداره می شود. پشتیبانی از برنامه جامعه و شهر در سال 2000 باعث شد که روستای وَقار از یک جامعه گروهی چادرنشین به روستایی با خانه های کوچک و امکانات رفاهی تبدیل شود. جنبه کلیدی که موفقیت جوامعی همچون روستای وَقار (Dignity Village) را تامین می کند، ایجاد چارچوبی است که ساکنان ارتباط و حمایت را از طرف جوامع دیگر و همسایگان خود احساس کنند.
خانه های کوچک اجازه می دهند که ساکنین آنها در ساخت منزل خود مشارکت کنند. به این معنی که افراد راه حل های پیشگیرانه برای افراد بی خانمانی مانند خود داشته باشند و در خلق مسکن ارزان قیمت فعالیت کنند.

مسکن های اجتماعی

بودجه و توسعه مسکن اجتماعی برای بهبود  وضعیت بی خانمان ها یک مورد حیاتی است. در کشور فنلاند نرخ بی خانمان ها  از سال2010 تا کنون 35 درصد کاهش یافته، در حالی که به طور همزمان این ارقام در کشورهای توسعه یافته اروپایی افزایش یافته است. این کاهش درصد در کشور فنلاند ناشی از ارائه طرح مسکن اولیه می باشد که بر اساس فلسفه ایجاد یک خانه دائمی برای افراد ایجاد شده است. چنین برنامه ای جلوی از هم پاشیده شدن خانواده ها را گرفت. تمام پناهگاه های اضطراری فنلاند به مسکن های دائمی تبدیل شدند که در نهایت به ایجاد شهرک های مسکونی با گنجایش 6 هزار واحد تبدیل شدند. این مورد تا کنون به نسبت تمام راه حل های کوتاه مدت و بلند مدت مقرون به صرفه ترین بوده است.
اگر چه مسکن اجتماعی یک امر ضروری است، اما توسعه مسکن های اجتماعی در مقیاس های گوناگون ضروری تر می باشد. دلیل احتمالی اینکه مسکن اجتماعی الویت مناسب تری نسبت به سایر تحولات اجتماعی داشته باشد، این بوده که صرفا بر روی ساختن خانه های بیشتر تمرکز نکرده و بیشتر به این موضوع توجه داشته که خدمات، پشتیبانی و روابط اجتماعی در پروژه لحاظ شود. پشتیبانی دولت محلی در تامین بودجه چنین طرحی بسیار حائز اهمیت بوده است که ساکنین توانستند با مشاورت با امور مالی، مسکن مربوطه را دریافت کنند.

در واقع همکاری های اخیر بین معماری لس آنجلسی، مایکل مالتزن به قابلیت های ممکن چنین پروژه ای اشاره داشته است. پروژه آپارتمان های Crest Housing که اخیرا تکمیل شده، برنامه ای خیره کننده برای اسکان جانبازان بی خانمان به همراه برنامه های اجتماعی فراهم کرده است.
اگر ما تفاوت بین مسکن اجتماعی موفق و پروژه های شکست خورده را بررسی کنیم، متوجه  می شویم که طراحی صحیح و با برنامه بسیار ضروری است. اما مهم تر از آن هماهنگی بین معمارن، طراحان، انواع ارگان های دولتی و موسسات خیریه است که طرح های جامعه محور را پوشش دهند.

تحریریه معماری آرل
منبع: archdaily.com

لینک مستقیم : https://www.arel.ir/fa/News-View-7476.html