مسجد از دیرباز به عنوان عنصری اساسی در جامعه بشری و به صورتهای گوناگون مطرح بوده است. عمده ترین وظیفه مساجد فراهم ساختن بستر مکانی مناسب برای اقامه نماز جماعت است و عملکردهایی از جمله سخنرانیها، عزاداری ها و کارهای فرهنگی جانبی نیز در آن به انجام می رسد. از سال 1350 به بعد که در معماری ایران یک جریان تاریخ گرا پدید آمده بود، معمارانی کوشیدند آثار در پیوند با معماری گذشته ایران پدید آورند.
مسجد الغدیر جزو این دسته از بناهاست که با توجه به اسلوب های مورد توجه در معماری اسلامی و تکنولوژی مدرن در نواحی شمالی شهر تهران با طرح جهانگیر مظلوم یزدی بین سالهای 1355 و 1356 خورشیدی ساخته شده است. مسجد الغدیر بنایی پوشیده از آجر با تزئیناتی از کاشی فیروزه است. حجم اصلی مسجد منشوری 12 وجهی به ارتفاع 20 متر است که بدون عقب نشینی زیاد نسبت به خیابان اصلی جنوبی قرار گرفته و کاملاً از ساختمانهای اطراف خود متمایز شده است. حال آنکه از سمت شمال نمای 3 طبقه ساختمان حتی المقدور شبیه به ساختمان های اطراف طراحی شده است. دو ورودی مسجد از سوی خیابان اصلی در حنوب و ورودی سوم از خیابان 10 متری شمالی در نظر گرفته شده است. کیفیت فضایی گنبد خانه این مسجد با آنچه در گنبد خانه های مساجد سنتی اتفاق می افتد، متفاوت است. این فضا عمدتاً یادآور فضاها و بناهای آرامگاهی و بین راهی، در معماری سنتی ایران است.
محراب مسجد که از اصلی ترین بخش های مسجد می باشد به ارتفاع 14 متر است و نوشته های موجود با آب طلا رسم شده اند.
فضاهای مختلف مسجد عبارتند از : سالن اجتماعات، وضوخانه و فضاهای خدماتی در زیر زمین، فضاهای اداری و کتابخانه و بالکن های مشرف به گنبد خانه در طبقات اول و دوم، فضاهای اصلی مسجد در تراز همکف عبارتند از گنبدخانه و شبستان و حیاط سرپوشیده می باشد.
نکته جالب توجه ای که در مسجد الغدیر وجود دارد نحوه ساختار کلی و ستون های بنا می باشد. شبستان ها توسط ستون های از هم جدا شده اند اما ریشه ستون ها در سالن آمفی تئاتر دیده نمی شوند، وزن حاصله توسط پوترها به دیگر ستون ها منتقل می شوند، محاسباتی که صورت گرفته است ستون های اصلی حدود 90 تن وزن را تحمل می کنند.
توصیف کالبدی مسجد الغدیر
ترکیب دو حجم مکعب مستطیل با ارتفاع متغیر و منشوری با پلان چند ضلعی منتظم، طرح کلی بنا را تشکیل می دهند. حجم منشور در ترازهای مختلف ارتفاعی، دارای پلان های متفاوتی مانند هشت ضلعی، دوازده ضلعی، بیست و چهار ضلعی و نظایر آن می باشد.
پیش از آنکه بتوان این بنا را به سبک و دوره ای خاص متعلق دانست، می توان آن را تلاش طراح برای خلق فضایی با نوآوری های جدید، در چنین کاربری های فرض کرد. نوآوری هایی که تداوم سنت های گذشته و در ارتباط با معماری سنتی ایران باشد. خلوص احجام به کار رفته، به کارگیری مصالح و تزیینات آجری و کاشی کاری در نما، استفاده از عناصر و مفاهیم معماری گذشته و بیان جدیدی از آنها، بیانگر تاثیر نهضت های پست مدرنیسم در معماری، به ویژه گرایش های که به زمینه و بستر طراحی تمایل و توجه دارند. می باشند.
هر 4 سال یک بار یونیسکو ماکن های مذهبی را از نظر معماری و ساختار مورد بررسی قرار می دهد و مسجد الغدیر نیز در این رقابت شرکت داده شده، جایزه این رقابت را کسب کرده است.
مسجد الغدیر دارای متولی می باشد و می توان گفت کاملا بصورت شخصی زیر نظر سازمان اوقاف کشور مدیریت می شود و هزینه های فعلی توسط برگزرای مراسم ها و مردم تامین می گردد.
گالری عکس از مسجد الغدیر
تحریریه معماری آرل
عکاس : مهرداد نجیب زاده
منابع : آرل ، مقاله بازشناسی معماری مسجد الغدیر تهران