مسجد جامع قزوین یا مسجد جامع عتیق یا مسجد جامع کبیر از بزرگ‌ترین مساجد ایران و کهن ترین مسجدجامع ایران است. بنای نخست آن برروی آتشکده ای از دوران ساسانیان ساخته شده است. این مسجد که به سبک چهار ایوانی است به فرمان هارون الرشید و در سال 192 هجری ساخته شده است
در یورش مغولان به قزوین و از آنجا که مهمترین مسجد شهر بوده، بخشی از آن (و از جمله ایوان جنوبی) تخریب شده ولی در دوره های پسین ترمیم شده است.
در یورش مغولان به قزوین و از آنجا که مهمترین مسجد شهر بوده، بخشی از آن (و از جمله ایوان جنوبی) تخریب شده ولی در دوره های پسین ترمیم شده است.
آثار معماری چند دوره در این بنا مشاهده می‌گردد و قدیمی‌ترین بخش آن متعلق به سده ی دوم اسلامی است. ایوان‌ها در دوره صفوی بازسازی شده اما ایوان شرقی در دوره قاجار مرمت شده است.
ساخت مقصوره خمارتاشی در ضلع جنوبی مسجد به دستور امیر خمار تاش ابن عبداله عمادی، وزیر سلطان ملکشاه سلجوقی به سال 500 هجری قمری انجام شد. کتیبه‌هایی به 5 ردیف نیز نیز به خط کوفی گلدار، نسخ و ثلث در این مکان دیده می‌شود.
گنبد آجری دوپوش و شبستان جنوبی مسجد به وسیله امیر خمارتاش عمادی در سال های 500 تا 509 ه. ق. بنا شده و دارای پنج کتیبه نفیس گچ بری شده به خطوط ثلث، نسخ و کوفی است که از شاهکارهای هنر ایرانی محسوب می شود. در روزگار شاه طهماسب، ایوان شمالی و مناره های کاشی کاری شده نفیس مسجد ساخته شده و ایوان جنوبی در زمان شاه عباس دوم به مدخل مقصوره خمارتاشی ملحق شد. ایوان غربی نیز به دستور شاه سلیمان صفوی بنا گشته است.
از ویژگی های ممتاز این مسجد علاوه بر داشتن هشت شبستان بزرگ در چهار طرف حیاط، یک شبستان زیرزمینی در ضلع جنوب غربی مسجد است که بنای آن توسط سعدالسلطنه در روزگار قاجار پایان یافته است.
برای بزرگنمایی بر روی تصاویر کلیک کنید.
موزه های این مسجد
موزه سنگ و سفال در سال 1392 در شبستان مسجد جامع قزوین افتتاح شد. در این موزه انواع سفالینه ها، سنگ نگاره ها، ارسی، کاشی و انواع گچ بری ها در معرض دید علاقمندان قرار گرفته است.
تصاویر موزه سنگ وسفال
این مقاله به درخواست خانوم میریم حسین پور، اقای مسعود فلاحیان و کریم رضوی نگارش و جمع آوری شده است.
منابع : ویکیپدیا، خبرگزاری مهر، تبیان ، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین، شبستان
تحریریه معماری آرل