معرفی و بررسی گروه معماران هلندی MVRDV

 

تحریریه معماری آرل

موفقيت يك معماري تا حد زيادي به تاثير گذاري آن معماری مربوط ميشود . معماري موفق بر روح انسان تاثير ميگذارد و فضاهاي ماندگار خلق ميكند و مي ماند .

اينكه يك معماري چه راهي را طي ميكند تا به يك معماري تاثیر گذار تبديل شود و اصلا" در اين راه به چه بستري نياز دارد و ... موضوع اين متن نيست بلكه اين متن گونه اي معماري تأثير گذار را معرفي ميكند .

اين روزها معماري هلند به يكي از تأثير گذارترين گونه هاي معماري تبديل شده است . تأثيري كه از مرزهاي اروپا گذشته و حتي به حوالي ما رسيده است و آنچنان كه كپي هايش را در مسابقات معماري و ... ميبينيم .

اين گروه در سال 1991 ، در رتردام تأسيس شد . اعضاي اين گروه ويني مس ، ژاكوب وان ريج و ناتاليا دي رايس هستند كه نام اين گروه از حروف اول فاميلي اعضا گرفته شده است . De Vries، Van Rijs ، Maas ويني مس مؤسس گروه متولد 1995 است و در سال 1990 از دپارتمان معماري دانشكده مهندسي ساختمان دانشگاه دلف فارغ التحصيل شده است . او بيشتر به همراه ناتاليا دي رايس در دفتر رم كولهاوس مشغول به كار بود .

ناتاليا دي رايس نيز فارغ التحصيل دانشكده مهندسي ساختمان دانشگاه دلف است . از مهمترين پروژ ه هاي اين گروه مي توان غرفه هلند در نمايشگاه اكسپو 2000 در هانوفر ، مجموعه مسكوني واسوكو در 1997 در آمستر دام و مجموعه مسكوني سيلو دام در 1995 در آمستردام و مجموعه ديگري از همين دست را در كپنهاك نام برد كه در ادامه به معرفي آنها مي پردازيم .

EXPO2000

موضوع نمايشگاه EXPO هانوفر ، محيط زيست بود و ايده اصلي غرفه هلند خلق فضايي سبز و تا حد امكان منطبق با طبيعت و گسترش اين فضاها در ارتفاع بود . ايجاد يك پارك چند طبقه و بنايي يادماني كه يك اكوسيستم كوچك را در خود جاي ميدهد و از اصول معماري پايدار تأثير ميگيرد ايده اي بود كه در اكسپو 2000 تجسم پيدا كرد . ام وي آر دي وي يك محيط طيبيعي با گسترش عمودي را شامل درختان ، گلها و نشانه هايي از طبيعت هلند خلق كرد و در يكي از طبقات حتي فضايي غار مانند با كاربردي رستوران و كافي شاپ ايجاد كرد .
ارتباط طبقات به وسيله راه پله هايي نمايان كه دور بنا ميچرخد تامين ميشود و ام وي دي آر دي وي در هر طبقه به معرفي ويژگيهاي طبيعت هلند مي پردازد . اين گونه از گسترش يك فضاي سبز و سايت مجموعه واسوكو نيز در اين باغ شهرها قرار دارد كه ايده ام وي دي آر دي وي را براي حل چالش فوق به تصوير ميكشد .
ايده ام وي آر دي وي در اين ساختمان احترام به فضاي سبز سايت پروژه و گسترش بنا در اين فضا و به جاي آن گسترش بنا در پيش آمدگي هاي نماي شمالي است . ام وي آر دي وي در اين پروژه حداكثر توجه به نيازهاي كاربران اين مجموعه راداشته است به طوري كه در اين ساختمان نوعي گونه شناسي مسكن براي افراد سالمند خلق ميكند.
مشكلي كه در اين ساختمان منجر به يك اتفاق معمارانه شد اين بود كه با توجه به مساحت در نظر گرفته شده و محاسبات اوليه از 100 واحد مسكوني مورد نياز ، 87 واحد داراي نور مناسب روز طبق آئين نامه هاي محلي و ملي هلند بودند و بقيه فاقد نور كافي . اگر قرار بود اين 13 واحد را در گوشه ديگري از سايت جانمايي كرد علاوه بر از بين رفتن حس نزديكي عمومي ، فضاي سبز سايت نيز تخريب ميشد . گسترش عمقي بلوك و ساخت واحد هاي باريك نيز به نظر راه حل مناسبي نمي آمد . به همين دليل ام وي آر دي وي در نماي شمالي اين بلوك ، پنج پيشامدگي به عرض هفت و نيم متر ايجاد كرد كه مشكل نور گيري و سطح كل مجموعه را حل ميكرد .
اين پيش آمدگيها علاوه بر حل مشكل نور باعث خوانايي و دعوت گري مجموعه از ديدهاي شرقي و غربي ميشود . در نماي جنوبي نيز بالكنهايي طراحي شده است كه از نظر مصالح و رنگ با يكديگر متفاوتند . در سال 1997 جايزه ماركلباچ براي طراحي اين ساخمان به ام وي آر دي وي اعطا شد .
چيدمان آن ذهن را با خود به دنياي اساطير ميبرد . باغهاي معلق بين النهرين را به ياد مي آورد ولي با وجود همه اين تاويل و تفسير ها غرفه هلند در نمايشگاه اكسپو 2000 جايزه اتحاديه اروپا براي معماري معاصر و همچنين جايزه بين المللي ميس وان دروهه را به عنوان يكي از 5 ساختمان برتر از آن خود كرد .

Silodom Residence

اين مجموعه مسكوني را مي توان يك كار خلاقانه براي تبديل فضاهاي قديمي و بلا استفاده به مجموعه اي مسكوني براي زندگي دانست . در حقيقت كاري كه در اين مجتمع زيستي انجام گرفته است را مي توان مثالي قرن بيست و يكمي براي احيا دانست . تبديل فضايي كه هست به فضايي كه بايد باشد نام اين اتفاق معمارانه است . ساختمان اين سيلو در سال 1952 در كنار رود خانه ي جي در بخش غربي بندر قديم آمستر دام ساخته شد . سازه آن از بتن مسلح است و در سال 2002 به عنوان يك مجموعه مسكوني تكميل شد .
رد پاي ايده اين پروژه را مي توان در كارهاي ديگر ام وي آر دي وي دنبال كرد . پروژه شهر كانتينر ها كه در سايتي مشابهاين سايت طراحي شده است نمونه اي از اين رد پاست . اينجاست كه ايده هاي خلاقانه جريان سيال خود را از اثري به اثر ديگر ادامه ميدهند . حال اين سيلوها به مجموعه اي سرشار از زندگي تبديل شده اند . فضاهايي كه در آن اتفاقي معمارانه افتاده است . اتفاقي كه زندگي ساز است . مجموعه مسكوني سيلو دام شامل 157 اپارتمان است كه 142 واحد آن به صورت مالكيتي و 15 واحد آن بصورت اجاره اي در نظر گرفته شده است. اين مجموعه مسكوني به علاوه فضاهاي عمومي خدماتي و تجاريش در 10 طبقه طراحي شده است .
اين آپارتمانها در متراژهاي گوناگون طراحي شده اند و هر آپارتمان از نظر مقعيت و جانمايي اتاقها با آپارتمان ديگر متفاوت است . براي تامين نور واحد ها در بعضي آنها بالكون در بعضي ديگر پاسيو طراحي شده است و هر آپارتمان تمام يا نيمي از عرض 20 متري اين ساختمان را در بر گرفته است . ام وي آر دي وي با تغيير رنگها در هر بلوك و استفاده از رنگ در راهرو ها و واحد ها به خوانايي و تحرك اين مجموعه افزوده است و دست به تفكيك فضاهاي شبيه به هم به بهترين و ساده ترين راه زده است .
اين تفكيك همراه با خلق تنوع و زيبايي طوري است كه هر آپارتمان به خاطر رنگ و تغيير مصالح در نما نيز از هم تشخيص داده ميشوند . ايجاد سكوهايي رو به دريا به عنوان فضايي عمومي براي گرد هم آوردن ساكنين و خلق فضايي كه بهترين ديد را به دريا دارد جنبه ديگري از ديدگاه معمارانه ام وي آر دي وي را بيانميكند . در نماي رو به دريا اسكله هاي كوچك براي دسترسي ساكنين از دريا پيش بيني شده است . با توجه به فاصله اين مجموعه از مركز شهر و براي تامين نياز ساكنان اين پروژه شامل 1400 متر فضاي تجاري و تفريحي نيز هست .
Gemini Residence

 

اين پروژه نيز كاري مشابه سيلو دام است كه شامل تغيير كاربري دو سيلوي نگهداري محصولات كشاورزي به واحد هاي مسكوني ميشود . اين پروژه در سال 2005 در بند كپنهاك در دانمارك تكميل شد از نظر احياي فضاها و سازماندهي فوق العاده يكي از خلاقانه ترين كارهاي ام وي آر دي وي به حساب مي آيد . اين سيلوها كه در سالهاي جنگ جهاني دوم به عنوان انبار مواد غذايي ساخته شدند اكنون صدها نفر را در خود اسكان داده اند .
سازه اين دو سيلو از بتن مسلح است و شهرداري كپنهاك به دليل استحكام سازه اين دو سيلو و در نتيجه به صرفه نبودن تخريب و همچنين كمبود مسكن تصميم به احياي اين دو سيلو گرفت . مساحت كل پروژه 9800 متر مربع و ارفاع هر سيلو 42 متر و قطر هرسيلو 25 متر است . ام وي آر دي وي در اين مجموعه 86 واحد مسكوني با مساحت 100 متر مربع در 8 طبقه راطراحي كرده است . هسته هر دو سيلو نقش لابي را براي اين مجموعه بازي ميكند كه سقف آن داراي پوششي گنبدي شكل شيشه اي است . لابي مجموعه با تامين دسرسي ها قلب اين مجموعه را تشكيل ميدهد .
راه پله ها و آسانسورها در لابي جانمايي شده است و واحد هاي مسكوني حول اين هسته ها شكل گرفته است و باكنهاي شيشه اي از بيرون دور تا دور مجموعه را در بر ميگيرد. تكرار فرم دايره در بدنه نما و همجنين در لابي ديدهاي زيبايي را ايجاد ميكند . در سال 2005 جايزه ساختماني شهر كپنهاك به خاطر نو آوري در احياي اين دو سيلوي بازمانده از دوره جنگ جهاني دوم به ام وي آر دي وي تعلق گرفت .
Wasoco Residence

 

اين مجموعه مسكوني 100 واحدي يكي از معروفترين كارهاي ام وي آر دي وي است كه در سال 1997 در آمستر دام براي سكونت اافراد سالمند طراحي شده است . باغ شهر هاي غربي آمستردام كه در دهه 1950 و 1960 ساخته شده اند با افزايش تراكم جمعيت مواجه اند كه اين افزايش تراكم ، فضاهاي سبز اين باغ شهرها را تهديد ميكند و تخريب فضاهاي سبزي كه مهمترين ويژگي اين بخش از شهر آمستردام است اكنون به يك چالش براي مديريت شهري آمستردام تبديل شده است .

ويژگيهاي عمده اين گروه (MVRDV) نظير روي هم انباشتن و لايه بندي كردن ، تائيد و نفي ، طبيعت و تصنع ، طنز و ناساز ، همگن سازي و تفاوت گذاري مي باشد . به نحوي با شرايط اجتماعي ، اقتصادي ، جغرافيايي و حتي سنت هاي هلندي ارتباط مي يابد . به طور كلي ايده روي هم انباشتن و لايه بندي كردن كاركردها مانند نخ تسبيحي از ميان كارهاي نظري و عملي اين معماران رتردامي ميگذرد كه با پروژه مفهومي خلئهاي برلين (1991) يعني بلوك مسكوني 27 طبقه اي در شهر برلين آغاز شد. هدف از اين پروژه احداث بلوك آپارتماني كليشه اي چند طبقه در سنت مدرنيسم پس از جنگ نبود بلكه بيشتر پازلي سه بعدي از انواع متفاوت آپارتمانها مد نظر بود كه حفره ها و فضاهاي خالي و فضاهاي همگاني در جاي جاي آن پخش شده باشد . انواع متفاوت آپارتمانها به شكلهاي صليبي و L شكل در سرتاسر ترازهاي متعدد آن به هم چفت و ست شده اند .

Pig City

تحريك آميزترين پروژه آنان پيشنهاد پروژه Pig City ( شهر خوكها ) بود كه بر مبناي داده هايي از دانشكده كشاورزي واگنين هلند طراحي شده است . هلندي ها بزرگترين توليد كننده و صادر كننده گوشت خوك در اروپا هستند . در هلند در برابر 5/15 ميليون نفر جمعيت ، 2/15 ميليون راس خوك وجود دارد . براي اين مسئله MVRDV راه چاره عملي را در اين مفهوم ميبند كه عناصر بومي را با صنعتي كردن توليد دام يكي كند . براي اجتناب از حمل و نقل دام توليدي از ميان نصف اروپا ، كاري كه هر چن مقرون به صرفه است اما از لحاظ بهداشت متداول و محافظت از حيوانات به همان اندازه ناخوشايند است . اين معماران طرح برجهاي خوك را ريختند كه تا آنجايي كه ممكن است به به مثابه سيستم هاي خود كفا كار ميكند .
برج 40 طبقه بوده و كشتارگاه در طبقه همكف قرار دارد . طبقات پر نور برجها با توجه به ضوابط بوم شناختي به يك سري مزرعه تقسيم شده اند . خوكها به جاي زمين معمولي روي يونجه خشك مي زيند و مي توانند در تراسهايي كه با درختان سيب مشجر شده اند اين رو و ان رو بروند . تاسيسات زير بنايي بالاي طبقات تعبيه شده اند . حوضچه هاي آب هر كدام با ماهي مخصوص كه دست اخر بهعنوان غذاي پروتئيني به خوكها خورانده ميشوند . انبارهاي غذا و همچنين گنبد عظيم زيست گاز كه انرژي لازم را نه تنها براي 620 متر برج خوك ( تقريبا" برابر 5 برج ) بلكه براي 2250 خانه نيز تامين ميكند . 77 عدد برج با اين ظرافت و كارايي توليد مي تواند جاي تمام پرورش و توليد خوك را بگيرد . مي تواند جاي تمام پرورش و توليد خوك را بگيرد .
Berlin Voids
MvRDR از زمان پروژه Berlin Voids بي وقفه به موضوع خانه سازي معاصر در زمينه بحث انگيز بين فرديت و اجتماع پرداخته است . يكي از جديد ترين نمونه هاي آن سه پروژه براي ايپنبورگ يعني شهرك جديد مسكوني در اراضي فرودگاه نظامي پيشين در جنوب Den Haag. است . كانال هاي مناطق مسكوني مجزا را كه مانند جزايري هستند كه از يكديگر جدا ميكنند . طرح متفاوت معماري اين جزاير مسكوني استقلال آنها را تقويت ميكند . اين ايده تفاوت گذاري معمارانه از برنامه VINEX تبعيت ميكند كه اساسا" ساخت و سازهاي مسكوني هلند را معين كرده است . اين برنامه از سال 1990 به مرحله اجرا در مي آيد و به جاي حومه هاي نامتمايز شهري هويت مشخص ساخت و سازهاي مسكوني مجاور را هم اصل قرار مي دهد.
سانكي نارو

خانه سازي در سانكي نارو در حال حاضر دشتي بزرگ و خالي در لبه شمال شرقي مادريد است . اين زمين كه با بزرگراه ها احاطه شده به زودي به حومه اي مسكوني با ديدهاي ويژه به كوههاي گوداراما بدل خواهد شد . براي ازبين بردن يكنواختي بيش از حد و تنگنا هراسي دستور طرح پشنهادي ، كه بلوك هاي بسته اي از ساختمان هاي شش طبقه را طلب ميكند . اين ساختمان آپارتماني به مثابه نقطه ارجاع براي توسعه شهر و منطقه پيش برده شد . اين ساختمان 22 ترازه به مثابه قابي براي چشم انداز دور دست عمل ميكند و در عين حال به مثابه عنصري متمايز در اين شهر يكنواخت بلوك ها ظاهر ميشود . اين برج فضاي همگاني مورد نياز شهر مدرن را در خود دارد . چشم انداز وسيع آن در 40 متري بالاي زمين براي ساكنان و همسايگان نوعي باغ اجتماعي ، و فضايي به دست مي دهد كه از آنجا آنان مي توانند خط آسمان ( شهر ) را برانداز كنند . اين پيشنهاد باب معماري مربوط به خانه را رو به اين محيط شهري جديد و قلمروهاي اطراف آن مي گشايد . اين ساختار 16 هزار متر مربعي ، تنوعي وسيع از انواع واحد مسكوني فشرده را در بر دارد كه گروه هاي اجتماعي و سبك هاي زندگي متفاوتي را در هم ادغام ميكند . اين واحد هاي مسكوني در تضاد با تكرار متوالي و خرد گراي واحد خانوادگي استاندارد در ساختمانهاي كوچك دسته بندي شده اند . اين بلوك ها كه روي هم انباشته و به هم جسبانده شده اند ابر بلوك سر به فلك كشيده جديدي را شكل مي دهند .
سير كولاسيون ها در اين ساختمان مانند خيابانهاي عمودي كوچك هستند كه همچون ماري از دوران اين حجم عبور ميكنند . تغيير آنها در طول هر مسير چكيده گونه شناسي ها روي هم تلنبار ميكند كه مانند حومه هاي كوچك سامان داده شده اند . فضاي تهي بيروني به مساحت 550 متر مربع و ارتفاع 15 متر بر روي طبقه دوازدهم گوناگوني را يكپارچه ميكند و براي ساختمان به مثابه كل و براي محله نوعي احساس هويت به دست مي دهد . ميدان هوايي نيمه عمومي به آساني با اتصال مستقيم بالا بري از ميدان اطراف ساختمان در دسترسي خواهد بود . اين ميدان نيمه عمومي به آساني گنجايش شهري نامعمولي را براي آن نواحي به دست خواهد آمد .
كتابخانه مركزي برابانت

 

هر دهكده در ايالت برابانت ( هلند ) كتابخانه عمومي دارد . اين امر ميراث دهه 1960 است . اين پيشرفتها در پي بازنگري راهبرد موجود است . بنابراين به نظر مي رسد رويكردي تمركز گرانه ضروري باشدتا در برابر پيشرفت هاي مجازي و ضعف كيفي حاصل از تمركز زدايي دست به مقاومت زند . حتي اگر امكانات عصر بي كاغذي افزايش يابد .مي توان براي مجموعه عيني موجود چند دليل مطرح كرد. اول از همه اين مجموعه تجربه فيزيكي مطالعه رابرمي انگيزد . دوم اين مجموعه فضايي براي كتابهاي قديمي و پيش از اين موجود به دست مي دهد . سوم اين مجموعه عيني موجود امكاني براي مردم به وجود مي آورد كه با همديگر ديدار كنند و در نيجه انتقال تصادفي اطلاعات فعال شود . با يك جا جمع كردن تمام مجموعه هاي كتابخانه هاي كوچك ، كتابخانه اي كامل و بزرك به دست مي آيد كه مي توان با مجموعه هاي ديگر در اروپا رقابت كند . كتابخانه اي كه در آن همه چيز بلافاصله در دسترس است . كتابخانه اي كه در آن جامعيت و يا تخصيص شدن تضمين شده اند . با آميختن اين كتابخانه با سيستم توزيع مناسب از هر كامپيوتر شخصي براي گرفتن گرفتن كتاب استفاده كرد . نوعي سيستم حمل و نقل ، كتاب را به جايي كه بايد باشد مي رساند . يا آدم مي تواند كتاب را در خانه از اينترنت بگيرد و از آن چاپ بگيرد . با قرار دان مجموعه هاي كوچك اما مناسب در مكان هاي ملاقات هاي همگاني نظير بارها ، ايستگاههاي ترن ، بيمارستانها ، مدرسه ها ، پمپ بنزين ها و جز ان مي توان تقاضا براي كتابرا برانگيخت و افزايش داد . اين مجموعه در قفسه هاي كتاب كه بطور مستقيم و به آساني دسترسي پذيرند از A تا Z مرتب شده است . با چرخاندن اين ديوار كتابها در اطراف فضايي همگاني ، سالني جمعي و همگاني پديد مي آيد . سالن پذيرايي ايالتي با ديدي بر كل مجموعه تحويل كتابها ، دپارتمانهاي پژوهش و همچنين بر شهر و چشم انداز اطراف كتابخانه . اين مجموعه ، دانش را به موقعيت مكاني و پژوهش را به وقت آزاد پيوند مي دهد . در پايين ترين نقطه اين سالن باري با بخاري ديواري وجود دارد . مسير گشتي به طول 17 كيلومتر تا بالاي اين برج كشيده شده است . بالاترين نقطه برابانت
دهكده پرنده

وين براي قرن ها نوعي سيستم پوشش شهري نيرومند و عظيم را بسط و گسترش داده است كه در چار چوب شرايط معين اقتصادي به بلوك هاي مسكوني بسيار متراكم سازمان يافته دورو بر حياطها و حياط خلوتها مي انجامد . چنين تركيبي از پوشش و اقتصاد سنت خانه سازي ويني را تثبيت كرده است . اين امر تقريبا" هر نوع امكان ابداع شهر سازانه معمارانه يا اجتماعي را به دست فراموشي سپرده است . اين پوشش معين بصورت خانه هاي رديفي در امتداد كريدورها و اطراف يك سري حياط ها سازمان داده ميشود . با بالا آوردن چنين حجمي به بيشترين حد ممكن ساندويچي از منظر ها مي تواند حاصل ايد . اين از شكل افتادگي از لحاظ بصري و بوم شناختي و كاركردي ، پرسپكتيوهايي عمده در سايت و بين سايت و پيرامون آن به وجود مي آورد . چنين چيزي يك سري تاق هايي به دست مي دهد كه دهانه هاي آن 80 متر را بر روي pusta ي همگاني با درياچه ها ، سواحل و وال اي (Voile) از درختان غان مي پوشانند و نوعي غار مصنوعي بزرگ شهري را امكان پذير ميسازد . چنين چيزي امكان ديدهايي بهتربه اطراف از آپارتمانهاي واقع در زير يا بالاي خانه هاي كنار هم را فراهم مي آورد و پارك جديد همگاني اي را به دست مي دهد . چنين چيزي امكان ب وجود آمدن نوعي سقف نيمه همگاني را فراهم مي آورد كه مي توان آن را مثابه توالي شيب ها و تپه هايي توصيف كرد كه چشم انداز آلپ در دور دست را منعكس مي كنند .

تحریریه معماری آرل
منبع : گروه معماری آرل
گرداورنده: مسعود فلاح نرگس