در شهر چه میبینیم

قدرت می‌تواند پشت دوربین‌های خبری و برنامه‌های اصطلاحا اجتماعی پنهان شود؛ می‌تواند پشت تابلوهای نقاشی و بنرهای شهری، پشت آکانت‌های توییتری، پشت موسیقی و حتی پشت ادبیات مخفی شود؛ اما پشت یک چیز نمی‌تواند پنهان شود: فضا.
لایه‌های فضا را کنار بزنید به لایه‌های اجتماعی که آن را ساخته است می‌رسید. اجتماعی که شهر را متناسب با نظمِ اجتماعی و سیاسی خود شکل داده، و شهری که به رفتارهای این اجتماع جهت می‌دهد. یک شهر نمی‌تواند ساختار متفاوتی از آنچه عمیقا در بطن قدرت قرار دارد، باشد، چرا که اگر هرطور دیگری شود، نتیجه‌‎ای مخالف آنچه قدرت می‌خواهد، پدید می‌آورد. چنین است که بتن و فولاد هیچگاه از مشت سیاست خارج نشده است. فرم فضا به رفتارهایی که می‌توانند در آن فضا رخ دهند، شکل می‌دهد و اگر فضایی منشا رفتارهایی ناموافق باشد، نظام سیاسی غالب، فضا را تغییر خواهد داد.
با این حساب، این سوال شاید برای شما پیش آید، که «آیا می‌توانیم انتظار دموکراسی و رفتار دموکراتیک از فضاهای شهری تهران داشته باشیم؟».

حتماً شنیده‌اید، صدایی را که نام‌آوای به‌خصوصی دارد که مانند خود عمل، دو بخشی است. اگرهم نشنیده اید حتما دیده‌اید اثرات اشتغال به این عمل را در سطح کوچه و خیابان به خاطر مزایای سر به‌ زیری. اما این تمام چیزی نیست که نگاه‌کردن به زیر پا برای مخاطب شهری با خود به همراه دارد. برچسب‌های تبلیغاتی بر روی زمین، که همه‌جای شهر قابل رؤیتند، بخش بزرگ دیگری از دریافتی‌های ما را از فضای بصری شهرمان رقم می‌زنند.

«فاطمی بیا!» شبیه چیزی نیست که باید یک شعار خیابانی بعد از کودتای ۲۸ مرداد باشد؟ یا شبیه فریاد شعبان جعفری برای طلبیدن فاطمی به مصاف زمانی که برای ترور سازمان‌دهی شده می‌رفت؟ یا شبیه اظهار مطالبه و خواستی برای آمدن «فاطمی» ؟
«فاطمی بیا!» اما جملۀ پرکاربرد رانندگان تاکسی‌ برای جلب مشتری به مقصد خیابان فاطمی است. وجه تسمیۀ خیابان فاطمی به نام دکتر حسین فاطمی، سیاست‌مدار و وزیر امور خارجه در دولت محمد مصدق برمی‌گردد. همراه آرل ببینید در شهر چه می‌بینیم

اصلاً قابل پیش بینی نیست که در انحنای تند کوچه چه چیزی منتظر ما است؟ خودرویی که با سرعت می پیچد؟ جیب بری که در انتظار طعمه است؟ یا حتی کم خطرتر، عابری که مثل ما در حال عبور است و قرار است پشت این پیچ، محکم به هم بخوریم. یا چرا در ساعت های پایانی شب، که دکان ها به نوبت کرکره ها را پایین می کشند و چراغ های راهنما یکی در میان چشمک زن شده اند، حضور در خیابان، بیش از باقی ساعات روز اضطراب آفرین است؟ تا به حال پس از ساعت کاری و اتمام کلاس ها در مدرسه ای بوده اید؟ چرا علی رغم علم به وجود امنیت در این مکان، از تنها راه رفتن در راهروهای محل تحصیلمان می ترسیم؟
چند عامل کلی در پاسخ به این سؤالات وجود دارد. همراه آرل باشید

ایده مشاهده جهان ما از بالا تا همین یک قرن پیش یک تصور فانتزی بود. چون هواپیماها دوران کودکی خود را سپری می کردند، و موشک و ماهواره ها حداقل دهه ها با رشد عقلانی و عملکردی فاصله داشتند. لذا تحلیل و مشاهده طراحی شهری و شهرسازی از پرسپکتیو بالا غیرممکن بود و نمی توانستیم یک قاب شِماتیک از روند شکل گیری شهر در گذشته و حال ببینیم. فقط ترسیم شهر با توجه به پلان و مشاهده شهر از نقطه ای مرتفع بوده که امکان پذیر بود. اما امروزه به پیشرفت چشمگیر ماهواره ها، هاپیما و دوربین های عکاسی می توان جزء به جزء شهرها را از بالا مشاهده کنیم. در این مطلب پرسپکتیوهای بی نظیری از شاخص ترین معماری شهری دنیا را می بینیم که هر تصویر بیانگر روح،حس و سبک منحصربه فردی است.
با آرل در ادامه همراه باشید...