معرفی کتاب: معماری و اندیشه نقادانه

نویسنده : تحریریه معماری آرل

تاریخ : چهارشنبه , ۱۳۹۹/۰۳/۲۸ ۱۱:۳۰

تحریریه معماری آرل

براي مطالعه ي انواع نقد معماري، یکی از مراجع معتبر، كتاب «معماري و انديشه ي نقادانه»، اثر وين اتو است كه در سال 1978 نوشته و در سال 1384 توسط خانم امینه انجم شعاع به فارسی ترجمه و توسط انتشارات فرهنگستان هنر چاپ شده است.

فهرست مطالب:
سخن ناشر
مقدمه مترجم
مقدمه مولف
فصل اول: نقد
فصل دوم: نقد معیاری
فصل سوم: نقد تفسیری
فصل چهارم: نقد توصیفی
فصل پنجم: بلاغت زبان نقد
فصل ششم: عرصه های حضور نقد
کتابشناسی
نمایه

او ‌در فصل هاي دوم و سوم و چهارم، ده نوع نقد معماري را در سه دسته معرفي كرده است. البته لازم به ذكر است كه او پاره اي از شيوه هاي نقد معماري را با اقتباس از دسته بندي هاي مرسوم در حوزه ي نقد ادبي معرفي كرده است. خلاصه ای از انواع نقد معماری را جهت آشنایی در اینجا آورده ایم، اما خواندن اصل کتاب را به همه ی دوستداران نقد و معماری توصیه می نماییم.
انواع نقد معماري در نظر او عبارتند از:
نقد معياري
نقد تفسيري
نقد توصيفي

- اتو نقد معياري را چنين معرفي كرده است: نقد معياري بر اين عقيده استوار است كه در جايي بيرون از ساختمان يا مجموعه ي شهري، سرمشق و الگو و قاعده و قانوني وجود دارد كه ارزش و موفقيت اثر با آن سنجيده مي شود.
چهارنوع نقد معياري عبارتند از: نقد نظريه اي؛ نقد مبتني بر دستگاه فكري (منظومه اي)؛ نقد گونه اي؛ نقد كمي يا مقياسي.

در نقد نظريه اي، اصلي اساسي و عمومي و سنجش ناپذير وجود دارد كه نقد بر آن مبتني است. شعارها و ادعاهايي چون «فرم از كاركرد تبعيت مي كند»، «هر چه كمتر،بهتر»، « تزيين جنايت است»، را معيار و ملاك نقد نظريه اي مي داند.

نقد منظومه اي گونه اي از نقد معرفي شده است كه در آن ناقد هيچ گاه خود را در حصار نظريه اي قاطع و صريح قرار نمي دهد و به اين ترتيب، خرده گيران نمي توانند به كار او برچسب ساده انگار يا ناكارآمد و تاريخ مصرف دار بزنند. ازنظر اتو، تعريف ويتروويوسي از سه وجه «راحتي و استحكام و سرور» دراين نوع نقد قرار مي گيرد. او مي افزايد كه در سنت نقد ادبي و هنري، اين گونه را نقد فرماليستي (شكل گرايانه) نام نهاده اند.

نقد گونه اي روشي معرفي شده كه براساس انواع ساختاري- كاربردي يا همان گونه ها شكل گرفته است. او از سه وجه مشخص در تحليل بناها بر طبق نقد گونه اي سخن مي گويد: «سازه و كاربرد و صورت» و مي نويسد: نقد گونه اي، كه به سازه توجه دارد، آثار را با توجه به مصالح و الگوهاي فني- كه اثر را شكل داده است- ارزيابي مي كند.

در نقد كمي، از معيارهاي عددي، كه دقت بسيار دارد، استفاده مي شود و آن معيارها ملاك داوري قرار مي گيرد. معيارها ممكن است حداقل هاي لازم، حد وسط ها، يا شرايط مرجح را نشان دهند.

- نقد تفسيري بسيار شخصي تلقي مي شود و منتقدي كه مطابق اين روش پيش مي رود، مدعي تعلق به هيچ نظريه يا دستگاه فكري يا معيار خاصي نيست و البته ارزيابي عيني و محاسبه اي هم به دست نمي دهد.
در عوض، منتقد اهل تفسير مي خواهد كه نظرگاه ديگران را چنان تغيير دهد كه مسائل را چون او ببينند. اتو نقد تفسيري را به سه دسته ي نقد جانبدارانه و نقد القايي و نقد ذوقي تقسيم كرده است.

منتقد جانب دار در درجه ي نخست تحسين ديگران را برمي انگيزد، نه اينكه داوري كند. في الواقع، او پيش از اين قضاوت خود را انجام داده است، ليكن اكنون مي خواهد ما را متقاعد به قبول فتواي خود كند.

نقد القايي، به جاي آنكه بر شيوه ي نگاه ما اثر بگذارد، احساسات ما را مخاطب قرار مي دهد. بر خلاف نقد جانب دارانه، كه بالاخره به عقلانيت تظاهر مي كند، نقد القايي فقط با حوزه ي احساس سر و كار دارد.

در نقد ذوقي، منتقد به هنرمند تبديل مي شود و نقد به اثر هنري. در اين نوع نقد، اثر معماري ديگر موضوع نقد نيست، بلكه محمل خلق اثر هنري است كه به واسطه ي نقد معماري شكل گرفته است.

- نقد توصيفي بيش از ديگر انواع نقد بر حقايق استوار است. اين نقد درگير قضاوت يا حتي تفسير نيست، بلكه به ما كمك مي كند تا آنچه را واقعاً هست ببينيم. سه گونه نقد زير مجموعه ي نقد توصيفي قرار مي گيرد: نقد تشريحي، نقد زندگي نامه اي، نقد زمينه اي.

نقد تشريحي از نظر بسياري اصلاً نقد نيست، چون كاري به خوبها و بدها ندارد. در اين نقد، اثر به سادگي توصيف مي شود، اما در عين حال منتقد توجه ما را به وجوه خاصي از موضوع هدايت مي كند و ما را وا مي دارد كه آن نكات را به دقت ببينيم تا به اين ترتيب تجربه اي تازه و فهمي جديد فراهم آيد.

نقد زندگي نامه اي، براي مخاطب زمينه اي را فراهم مي كند كه در آن، نكات بيشتري از بنا را بفهمد، هدف از نقد زندگي نامه اي اين است كه منطق پيشرفت هنرمند را بفهميم تا بتوانيم نيت او را در هر يك از كارهايش ببينيم. اين تشخيص زمينه هايي را معلوم مي كند كه بدون داشتن آنها، داوري كور و تحميلي خواهد بود.

اتو در شرح نقد زمينه اي مي نويسد:
براي فهم كامل هر بنا، نوع ديگري از اطلاعات توصيفي وجود دارد كه به طور اخص، اخباري درباره ي مسائل اجتماعي و سياسي و اقتصادي طرح آن را شامل مي شود. در چنين نقدي، پرسشهايي از اين دست نقد را هدايت مي كنند: چه فشارهايي بر طراحان و كارفرمايان وارد مي شود؟ چه امكاناتي مهيا بوده است؟ كدام موانع برطرف نشده است؟

«پس از مطالعه ي دسته بندي وين اتو از انواع نقد معماري، چنين به نظر مي رسد كه شيوه هاي مذكور از هم مستقل و مجزا است و هر يك مبلغ راه ويژه اي در نقد معماري است، ليكن در نظري دقيق تر مي توان دريافت كه شيوه هاي مذكور مستقل از يكديگر نيست؛ بلكه همان طور كه خود نويسنده هم نوشته است،"گاه ممكن است شيوه اي به شيوه ي ديگر منتهي شود يا يكي در مقدمه ي ديگري واقع شود و يا اصلاً از يك شيوه به منزله ي ابزاري براي تحقيق شيوه اي ديگر استفاده شود.»(خویی، حمیدرضا-صور نقد معماري در كتاب معماري و انديشه ي نقادانه- صص.143-152)

مشخصات فنی کتاب:
تالیف: وین اتو
ترجمه: امینه انجم شعاع
ناشر: فرهنگستان هنر
سال چاپ: 1394
تعداد صفحه: 312
قیمت: 15500 تومان

تحریریه معماری آرل