دوشنبه های هنرهای تجسمی: هنر مفهومی

من به آن نوعی از هنر که به انجام آن مشغول هستم، هنر کانسپچوال یا مفهومی می گویم. در هنر مفهومی ایده ی مفهوم مهم ترین جنبه از کار است. وقتی هنرمندی از فرم مفهومی هنر استفاده می کند، به این معنی است که تمام برنامه ریزی ها و تصمیمات پیشاپیش گرفته شده و اجرا امری است پیش  پا افتاده. ایده به دستگاهی تبدیل می شود که هنر را می سازد. این نوع هنر دارای ماهیت نظری نیست یا نظریه ای را به تصویر نمی کشد؛ بلکه شهودی است، با تمام انواع فرایندهای ذهنی سروکار دارد و بدون غایت است. هنر مغهومی معمولا از قید وابستگی به مهارت هنرمند در مقام صنعت گر آزاد است. هدف هنرمند دل مشغول هنر مفهومی این است که کارش از حیث عاطفی خشک باشد. با این همه هیچ دلیلی ندارد که فرض کنیم هنرمند مفهومی قصد کسل کردن بیننده را دارد. تنها چیزی که مانع از آن می شود که بیننده بتواند این هنر را درک نماید، توقع وی برای دریافت محرک عاطفی است.
هنر مفهومی الزاما منطقی نیست. منطق یک کار یا مجموعه ای از کارها تمهیدی است که هر از گاهی مورد استفاده قرار می گیرد تا تخریب شود. ممکن است از منطق برای پنهان کردن قصد واقعی هنرمند، قریب دادن بیننده برای باور آوردن به اینکه اثر را درک می کند، یا پی بردن به وضعیتی متناقض بهره گرفته شود. ایده لزوما پیچیده نیست. بیشتر ایده هایی که موفق هستند به نحو مضحکی ساده اند. معمولا ایده های موفق ظاهری ساده دارند چرا که گریز ناپذیر به نظر می رسند. از منظر ایده، هنرمند حتی آزاد است تا خودش را هم شگفت زده کند. ایده ها به مدد شهود کشف می شوند.
ظاهر اثر هنری چندان مهم نیست. اگر بنا باشد اثر فرمی ماده داشته باشد، به ناچار باید شمایل پیدا کند. هر فرمی که اثر در نهایت به خود بگیرد، به هر حال باید با یک ایده آغاز شود. هنرمند دل مشغول همین فرایند مفهوم سازی و تحقق است. وقتی هنرمند به اثر تحقق مادی بخشید، آنگاه اثر دربرابر ادراک همگان، از جمله خود هنرمند، گشوده خواهد بود. اثر هنری تنها پس از اینکه کامل شد به ادراک در می آید.
هنری که در درجه اول برای حس بینایی پدید آورده شود هنر ادراکی نامیده می شود و نه مفهومی. این نوع هنر اغلب آثار هنری دیداری، جنبشی و مبتنی بر نور و رنگ را شامل می شود. 


تحریریه معماری آرل
منبع: فصلنامه حرفه هنرمند شماره 61- مقاله بندهایی درباره ی هنر مفهومی- سول له ویت- ابوالفضل توکلی شاندیز